Μαρκ Ρόζιεν (Mark Roosien)
Λέγεται πως η αγία Μαρία η Αιγυπτία έλαβε την Θεία Κοινωνία μία και μόνη φορά αφότου έφυγε στην έρημο για να μετανοήσει: την ημέρα του θανάτου της. Τα δεκαεπτά χρόνια της ζωής της στην έρημο τα πέρασε στερούμενη το Σώμα και το Αίμα του Χριστού της Ευχαριστίας. Αυτό δεν ήταν συνηθισμένη πρακτική για μοναχούς ή ασκητές εκείνη την εποχή. Οι πρώτοι μοναστικοί κανόνες απαιτούσαν ακόμη και από τους αναχωρητές –εκείνους που ζούσαν σε σπηλιές ή καλύβες μακριά από τη μοναστική κοινότητα– να προσέρχονται μαζί με όλους στην λειτουργία της Κυριακής, για να κοινωνούν τον Θεό και να ενώνονται με τους υπόλοιπους μοναχούς μέσω του αγίου ποτηρίου. Ωστόσο, η αγία Μαρία, όπως είπε στον γέροντα Ζωσιμά, τρεφόταν μόνο με «τον λόγο του Θεού που είναι ζωντανός και ενεργός».
Η εξάπλωση του ιού COVID-19 ανάγκασε τους ορθόδοξους ηγέτες να λάβουν δύσκολες αποφάσεις σχετικά με το αν και πώς θα πραγματοποιούνται οι εκκλησιαστικές ακολουθίες. Κάποιοι πρότειναν να παραμένουν απλά σπίτι τους οι περισσότεροι πιστοί, αντί να πηγαίνουν στην κυριακάτικη Λειτουργία, για κάποιο διάστημα· ειδικά οι ηλικιωμένοι και όσοι έχουν προβλήματα στο ανοσοποιητικό τους σύστημα, όπως και οι άρρωστοι. Για πολλούς, αυτό σημαίνει υποχρεωτική αποχή από τη Θεία Κοινωνία.
Η αποχή από τη Θεία Κοινωνία, ειδικά στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, δεν είναι κάτι νέο. Η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία τηρεί επί μακρόν αυτή την πρακτική. Στις περισσότερες Ορθόδοξες Εκκλησίες, μέχρι πολύ πρόσφατα, πολλοί από τους πιστούς δεν κοινωνούσαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής μέχρι τη λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης, που κοινωνούσαν στην ανάμνηση του Μυστικού Δείπνου.
Αλλά αυτά είναι θρησκευτικά έθιμα. Στις τρέχουσες συνθήκες της πανδημίας του κορωνοϊού, η αναγκαστική αποχή από την Κοινωνία φαίνεται διαφορετική. Δεν είναι σκληρή και άσκοπη; Άλλωστε, δεν έχουμε τη Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων σε καθημερινές της Σαρακοστής, ώστε να μπορούμε να τρεφόμαστε από τον Χριστό στο μέσο της προσπάθειάς μας για νηστεία και προσευχή; Το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, όπως ακούμε στους ύμνους, είναι η «πηγή της αθανασίας», φάρμακο για πνευματικές και σωματικές ασθένειες.
Και όμως η λήψη του φαρμάκου αυτού στην κυριακάτικη Λειτουργία μπορεί να προκαλέσει άσκοπες άσκοπες βλάβες στο Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία. Δεδομένης της ασαφούς περιόδου επώασης του κορωνοϊού, αυτοί που βρίσκονται στην εκκλησία ίσως είναι φορείς, που θα μπορούσαν ενδεχομένως να εκθέσουν στον ιό τους συμπροσευχομένους τους. Η παραμονή στο σπίτι και η αποχή από την Κοινωνία μπορεί να είναι μια απαραίτητη θυσία για το καλό του άλλου. Είμαστε όλοι υπεύθυνοι για όλους· όπως το είπε ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, «ο αδελφός μου είναι η ζωή μου».
Θα μπορούσε να έχει κάποια θετική πλευρά η υποχρεωτική στέρηση της Θείας Κοινωνίας; Εκείνοι που ακολουθούν αυστηρά την ορθόδοξη νηστεία απέχοντας από το κρέας, τα γαλακτοκομικά και τα ζωικά προϊόντα, γνωρίζουν την απόλαυση του πρώτου κοψιδιού από το ψητό αρνί στο πασχάλιο γλέντι, της πρώτης κουταλιάς της μαγειρίτσας μετά την αναστάσιμη λειτουργία και της πρώτης γουλιάς του κρασιού που τα συνοδεύει όλα αυτά. Αυτές οι απολαύσεις γίνονται πιο γλυκές μετά από τις τόσες βδομάδες στέρησης. Η αποχή από τις απολαύσεις της τροφής και του ποτού δημιουργεί μια λαχτάρα και ενισχύει τη γλύκα της γεύσης τους για άλλη μια φορά.
Η αποχή από το Σώμα και το Αίμα του Χριστού μπορεί επίσης να δημιουργήσει μια τέτοια λαχτάρα – για τη γλυκύτητα του Θεού. Το γεγονός πως οι Ορθόδοξοι κοινωνούν τακτικότερα τις τελευταίες δεκαετίες είναι σίγουρα μια θετική εξέλιξη για την Εκκλησία μας, όμως υπάρχει και ο κίνδυνος της ρουτίνας. Η Θεία Κοινωνία μπορεί απλώς να γίνει ένα άλλο ραντεβού στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα κάποιου. Η υποχρεωτική στέρηση της Κοινωνίας προσφέρει μια ευκαιρία να εστιάσουμε και πάλι στην ακραία αλλά και τονωτική πραγματικότητα της ευχαριστιακής θυσίας.
Σε αυτή την εποχή της πανδημίας, καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τη δική μας σωματική αδυναμία, την φθαρτότητα και τον πόνο, η στέρηση από το Σώμα και το Αίμα του Χριστού μπορεί να μας βοηθήσει να θυμηθούμε πώς ο Θεός ενώθηκε μαζί μας, αλληλέγγυος προς την ανθρώπινη κατάσταση. Ο Ιησούς γνώρισε την απουσία του Θεού. Στον Σταυρό, φώναξε «Θεέ μου, Θεέ μου, ίνα τί με εγκατέλειπες» (που αποτελεί και την πρώτη φράση του Ψαλμού 21). Αυτή η θλίψη, αυτή η θυσία, η οδυνηρότερη στιγμή της κενώσεως του Χριστού, είναι επίσης μια σημαντική πτυχή της ευχαριστιακής μνήμης που μερικές φορές υποβαθμίζεται στην Ορθοδοξία, που δίνει έμφαση στη δόξα της Ανάστασης.
Διαλογιζόμενοι πάνω στην οδύνη του Χριστού, ενώ απέχουμε από την Ευχαριστία, μπορούμε να εισέλθουμε στο δικό Του Μεγάλο Σάββατο, την ώρα της αναμονής και της ανάπαυσης ανάμεσα στη Σταύρωση και την Ανάσταση. Ακούμε στον όρθρο του Μεγάλου Σάββατου: «Τί τὸ ὁρώμενον θέαμα; τίς ἡ παροῦσα κατάπαυσις; ὁ Βασιλεὺς τῶν αἰώνων, τὴν διὰ πάθους τελέσας οἰκονομίαν, ἐν τάφῳ σαββατίζει, καινὸν ἡμῖν παρέχων σαββατισμόν […]». (Τι είναι αυτό το θέαμα που βλέπουμε; Τι είναι αυτή η ησυχία; Ο βασιλιάς των αιώνων, που με το πάθος του εκπλήρωσε το σχέδιο της σωτηρίας, τηρεί τη γιορτή του Σαββάτου στον τάφο, δίνοντάς μας ένα νέο Σάββατο)
Ο Υιός του Θεού ήξερε τι σημαίνει να στερηθείς την θεία παρουσία μέσα στην οδύνη του και την «σαββατιανή ανάπαυση» στον τάφο. Και όμως, εάν διαβάζουμε και το τέλος του Ψαλμού 21, βρίσκουμε τη γλυκύτητα που ήξερε ότι τον περίμενε, και στην πραγματικότητα ήταν πάντοτε παρούσα. Ο Ψαλμός επιβεβαιώνει ότι ο Θεός Πατέρας «οὐκ ἐξουδένωσεν οὐδὲ προσώχθισε τῇ δεήσει τοῦ πτωχοῦ, οὐδὲ ἀπέστρεψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἀπ᾿ ἐμοῦ καὶ ἐν τῷ κεκραγέναι με πρὸς αὐτὸν εἰσήκουσέ μου (δεν περιφρόνησε ούτε δυσφόρησε με τη δέηση του φτωχού, δεν έκρυψε από μένα το πρόσωπο του, αλλά όταν τον φώναξα με άκουσε)»
Ο Χριστός που στήριξε την Μαρία την Αιγυπτία τα χρόνια που πέρασε στην έρημο, που είναι «ζωντανός και ενεργός», ποτέ δεν μας εγκαταλείπει. Αλλά εάν πρέπει να απέχουμε από την Ευχαριστία για το καλό του Σώματος του Χριστού και να περιμένουμε τη γλυκύτητά του, μπορούμε να στοχαστούμε πάνω στην θυσιαστική αλληλεγγύη του Χριστού για μας και την σωματική μας αδυναμία και οδύνη, και να περιμένουμε υπομονετικά την υπόσχεση της θεραπείας και της νέας ζωής. Όταν τελικά ενωθούμε ξανά με τον Χριστό μέσα από το Σώμα και το Αίμα Του, ίσως θα καταλάβουμε βαθύτερα τον ύμνο που ψάλλουμε στην Προηγιασμένη Λειτουργία αυτή τη περίοδο του χρόνου: «Γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος (γευτείτε και γνωρίστε ότι ο Κύριος είναι καλός)».
Ο Μαρκ Ρόζιεν (Mark Roosien) είναι διδάκτορας θεολογίας του Πανεπιστημίου Νοτρ Νταμ και είναι μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ιερής Μουσικής του Πανεπιστημίου Γιέιλ και Λέκτορας στην Θεολογική Σχολή του ίδιου πανεπιστημίου. Είναι διάκονος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αμερική.
Μια Δημοσίευση του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου