Η Αποκάλυψη και η σοφία που επέρχεται από τα ψυχικά τραύματα

από τον αιδ. Δρ. Isaac Skidmore

Με βάση αυτά που βλέπω γύρω μου, είμαι πεπεισμένος ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα θέματα της Αποκάλυψης. Κοινωνική αναταραχή, πυρκαγιές, κλιματική αλλαγή, παγκόσμια πανδημία· όλα αυτά φέρνουν στη μνήμη εικόνες που εμπεριέχονται σε αποκαλυπτικά κείμενα πολυάριθμων παραδόσεων. Ο Χριστιανισμός έχει τη δική του αφήγηση σχετικά με τη συντέλεια του κόσμου. Ωστόσο, η υπάρχουσα ποικιλία των ερμηνειών, μας κάνει να αναρωτηθούμε για το εάν οι άνθρωποι είναι ικανοποιημένοι με αυτό που εντοπίζουν διαβάζοντας αυτά τα κείμενα. Η ιδέα της αποκάλυψης εξάπτει το ενδιαφέρον μας, αλλά παραμένει το ζήτημα για το πώς μπορούμε να αντλήσουμε πνευματική τροφή απ’ αυτήν.

Αν για παράδειγμα, διαβάσουμε το 13^ο κεφάλαιο του Κατά Μάρκον, θα μείνουμε έκπληκτοι με τις εικόνες που προμηνύουν την καταστροφή και την πιθανότητα να συμβεί. Προτείνω ότι επωφελής τρόπος για να κατανοήσουμε αυτό το κεφάλαιο, είναι να αντιληφθούμε τις εικόνες του ως απεικονίσεις ψυχικών τραυμάτων, τα οποία μερικές φορές συντελούνται εν μέσω ακραίων υπαρξιακών καταστάσεων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα κατανοήσουμε τη συνάφεια των προειδοποιήσεων αυτού του κεφαλαίου με τα οδυνηρά βιώματα που καταλύουν τα θεμέλια των πεποιθήσεών μας.

Η πρώτη εικόνα (Μαρκ. 13:1-2) αφορά την καταστροφή του Ναού. «Κι ο Ιησούς του είπε: «Βλέπεις αυτά τα μεγάλα οικοδομήματα; Δε θα μείνει εδώ πέτρα πάνω στην πέτρα· όλα θα γκρεμιστούν.» Αυτό το ενδεχόμενο θα ήταν οδυνηρό για τους μαθητές, μόνο και μόνο λόγω της τεράστιας φυσικής δύναμης που θα χρειαζόταν για να γκρεμιστεί ο ναός και επίσης λόγω του νοήματος αυτής της καταστροφής: την κατάρρευση του οικείου θρησκευτικού θεσμού τους.

Έπειτα περιγράφεται η θρησκευτική παραπλάνηση και σύγχυση. Ο Ιησούς προειδοποιεί: «Προσέχετε να μη σας ξεγελάσει κανείς. Πολλοί θα παρουσιαστούν χρησιμοποιώντας το όνομά μου και θα ισχυρίζονται: «εγώ είμαι ο Μεσσίας». Και πολλούς θα παραπλανήσουν» (Μαρκ 13:5-6). Αυτή η πρόρρηση μεταδίδει μια πτυχή κοινή με το ψυχικό τραύμα: την διάλυση του θρησκευτικού αφηγήματος επί του οποίου έχει οικοδομήσει κάποιος τη ζωή του, είτε αυτό αναφέρεται ρητά στον Θεό είτε όχι.

Η τρίτη εικόνα αντανακλά την αστάθεια της παγκόσμιας τάξης: «πόλεμοι και προετοιμασίες πολέμων» (Μαρκ. 13:7). Ο Χριστός λέει ότι: «θα ξεσηκωθεί το ένα έθνος εναντίον του άλλου, και το ένα βασίλειο εναντίον του άλλου· θα γίνουν σεισμοί σε διάφορα μέρη· θα έρθουν πείνα και ταραχές» (Μαρκ. 13:8). Το κεφάλαιο περιγράφει επίσης, τις δοκιμασίες των διωγμών, την προδοσία μέσα στην ίδια την οικογένεια και τη δημόσια ταπείνωση : «Εσείς να προσέχετε τους εαυτούς σας. Θα σας παραδώσουν σε δικαστήρια, θα σας δείρουν στις συναγωγές τους, θα σας οδηγήσουν μπροστά σε ηγεμόνες και βασιλιάδες εξαιτίας μου, για να δώσετε σ’ αυτούς μαρτυρία για μένα […] επίσης θα παραδώσει αδερφός τον αδερφό στο θάνατο και πατέρας το παιδί. Και θα ξεσηκωθούν τα παιδιά να θανατώσουν τους γονείς. Όλοι θα σας μισούν εξαιτίας μου» (Μαρκ. 13:10-13).

Σε περιόδους ειρήνης, οι προφητείες αυτές φαντάζουν απίστευτες. Οι περίοδοι αναταραχών, ωστόσο, μας υπενθυμίζουν πόσο κυριολεκτική μπορεί να γίνει η εκπλήρωση τους. Τις τελευταίες εβδομάδες, η γειτονιά μου απειλούνταν από μια πυρκαγιά, η οποία οδήγησε στην μετακίνηση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και έκαψε σχεδόν 2.500 σπίτια. Εδώ ισχύει η περιγραφή του Χριστού σχετικά με την ακραία ετοιμότητα που θα απαιτηθεί από τους ακολούθους του: «Όποιος βρεθεί στο λιακωτό να φύγει χωρίς να μπει στο σπίτι του για να πάρει κάτι μαζί του.» (Μαρκ.13:15-16). Ακριβώς αυτό συνέβη σε ανθρώπους, οι οποίοι λίγες στιγμές πριν, δούλευαν, διάβαζαν, παρακολουθούσαν τηλεόραση ή μαγείρευαν. Μέσα σε λίγα λεπτά η προσωπική ζωή του καθενός διαταράχθηκε και σε ορισμένες περιπτώσεις άλλαξε ανεπιστρεπτί. 

Παρόλα αυτά, αυτές οι οδυνηρές περιγραφές του 13^ου κεφαλαίου του Κατά Μαρκον συνοδεύονται και από διαβεβαιώσεις, οι οποίες διαφωτίζουν το βίωμα του ψυχικού τραύματος. Λέει ο Χριστός στους μαθητές του, διευκρινίζοντάς τους ότι, δεν θα μείνουν μόνοι όταν βρεθούν ενώπιον των δικαστηρίων εξαιτίας του: «μην αγωνιάτε εκ των προτέρων για το τι θα πείτε, μήτε να προμελετάτε, αλλά ό,τι σας φωτίσει ο Θεός εκείνη την ώρα, αυτό να πείτε. Γιατί δεν θα είστε εσείς που θα μιλάτε, αλλά το Άγιο Πνεύμα» (13:11). Ο Χριστός τους υπόσχεται ότι, ακόμη και τα αστέρια να πέσουν από τον ουρανό,  ο Θεός θα στείλει αγγέλους για να «συνάξει τους εκλεκτούς του από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, απ’ όλα τα πέρατα της γης» (Μάρκ. 13:27).

Το 13^ο κεφάλαιο του Κατά Μάρκον δεν παρέχει απλά τροφή για τη φαντασία μας σχετικά με τις καταστροφές στη συντέλεια του κόσμου, αλλά κομίζει μια σοφία, που μπορεί να μας βοηθήσει να προετοιμαστούμε για τις ενδεχόμενες τραυματικές εμπειρίες και για την ωφέλιμη γνώση που θα προέλθει απ’ αυτές. Ο υπαινιγμός ότι μπορούμε να γίνουμε πιο σοφοί εξαιτίας ενός ψυχικού τραύματος φαίνεται σκανδαλώδης, διότι αψηφά την πεποίθηση μας για την σχέση μεταξύ της ευτυχίας και των ειρηνικών συνθηκών και αντίστοιχα για τη συνάφεια μεταξύ της οδύνης και των βιωμάτων του χάους και της διάλυσης. Το πρόβλημα με αυτόν τον συνηθισμένο τρόπο σκέψης είναι ότι κατατάσσει πολλές εμπειρίες της ζωής ως κακές. Εμπεριέχει την πλάνη ότι από την ειρήνη προέρχονται μόνο καλά πράγματα και από το χάος και την διάλυση μόνο άσχημα. Η απλοϊκή αυτή άποψη δεν ανταποκρίνεται στο γεγονός ότι η ειρήνη στις ζωές πολλών ανθρώπων σημαίνει αδράνεια και στατικότητα, ενώ ένα οδυνηρό βίωμα μπορεί να τους οδηγήσει στην απόκτηση ενός ξεχωριστού είδους γνώσης.

Η σοφία που προέρχεται από τα ψυχικά τραύματα, και προς την οποία μας κατευθύνουν τα αποκαλυπτικά κείμενα, είναι η γνώση ότι ο Θεός είναι παρών στις ακραίες καταστάσεις της ύπαρξης μας —εκεί όπου η επιβίωση απειλείται από την καταστροφή— όμοια όπως είναι παρών και στις ειρηνικές συνθήκες. Ασφαλώς φοβόμαστε τη γνώση, η οποία προέρχεται από την οδύνη, επειδή είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να την συμπεριλάβουμε στις υπόλοιπες καταστάσεις της ύπαρξής μας. Μπορεί επίσης να μας απομονώσει κοινωνικά. Όσοι δεν έχουν βιώσει την ίδια ακραία κατάσταση με εμάς μπορεί να είναι απροετοίμαστοι να κατανοήσουν αυτό που μάθαμε και θέλουμε να τους πούμε.

Όσα γράφονται εδώ δεν έχουν στόχο να θεσμοθετήσουν τα τραύματα, ούτε ευχόμαστε την οδύνη για εμάς ή τους άλλους ανθρώπους. Μολαταύτα, η αποκαλυπτική γραμματεία μας διαβεβαιώνει ότι ο Θεός δεν απουσιάζει από τις οριακές καταστάσεις της ύπαρξής μας. Αντιθέτως, η Αγία Γραφή αναγνωρίζει τις καταστάσεις αυτές ως τόπο της αποκάλυψης του Θεού, τόπο όπου μπορούμε να μάθουμε ότι ο Θεός όχι μόνο βρίσκεται εντός μας, αλλά και μας περιβάλλει και απ’ όλες τις πλευρές.

Ο αιδεσιμολογιώτατος Δρ. Ισαάκ Σκίντμορ είναι θεραπευτής στο Όρεγκον και αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Κλινικής Συμβουλευτικής Ψυχικής Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Νότιου Όρεγκον. Είναι επίσης βοηθός ιερέας στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γαβριήλ στο Άσλαντ του Όρεγκον και συγγραφέας του βιβλίου Στα Άκρα της Αβύσσου: Η σημασία της ορολογίας περί του Αντιχρίστου στην εποχή του Ντόναλντ Τραμπ (Edge of the Abyss: The Usefulness of Antichrist Terminology in the Era of Donald Trump.)