Από την V.K. McCarty
Η ανατολή του ηλίου διαλύει με το φως της στο σκοτάδι. Είναι μια ώρα της ημέρας που οι μοναχοί τη γνωρίζουν καλά, γιατί την ώρα εκείνη ξεκινά ο όρθρος, καθώς ο κωδωνοκρούστης διακρίνει τις γραμμές του φωτός που διαγράφονται στα χέρια του. Στην εξιστόρησή του ο Ευαγγελιστής Μάρκος μας αφήνει στον κήπο δίπλα στον Τάφο του Χριστού, ίσως στην πιο εξαιρετική στιγμή όλης της ανθρώπινης ιστορίας. Γιατί εκεί όπου τα ζωηρά θραύσματα του φωτός της ανατολής διαπέρασαν το σκοτάδι, η Μαρία η Μαγδαληνή και άλλες γυναίκες ήρθαν με το μύρο για να ολοκληρώσουν όπως έπρεπε τις ταφικές προετοιμασίες για τον αγαπημένο τους Κύριο, τον Ιησού. Καθώς πλησίαζαν, ο Ευαγγελιστής μας λέει ότι ήταν ανήσυχες για το πώς θα έμπαιναν στον τάφο, επειδή η πέτρα του μνήματος ήταν βαριά.
Τότε, συνέβη κάτι αληθινά θαυμαστό. Οι μυροφόρες γυναίκες βίωσαν μια εμπειρία καθοριστική για την πορεία της ζωής τους. Τα τέσσερα Ευαγγελία περιγράφουν αυτή τη στιγμή, αν και το καθένα απ’ αυτά με λίγο διαφορετικό τρόπο. Το ευαγγελικό μήνυμα είναι τόσο σημαντικό και κρίσιμο για τη ζωή μας ως χριστιανών που οι λεπτομέρειες δεν έχουν τόση σημασία αφού κάτι εντελώς υπερβατικό συνέβη και αποκαλύφθηκε, κάτι που και εμείς οι ίδιοι το βιώνουμε προσωπικά και υπερβατικά το Πάσχα. Είναι τόσο θεϊκά φωτεινό που μπορεί να περιγραφτεί μόνο ως μια αστραφτερή αγγελική μορφή– πράγματι σαν αστραπή– ένα όραμα τόσο ισχυρό που ξαφνικά η πέτρα κύλησε και ο άδειος τάφος φανερώθηκε· και με έναν εκθαμβωτικό τρόπο ξαφνικά οι γυναίκες αντιλήφθηκαν στα βάθη της καρδιάς τους ότι Αυτός δεν είναι νεκρός. Αναμφίβολα πρόκειται για την πρώτη αποφατική κατανόηση της Αναστάσεως. Δεν είναι εδώ! Δεν είναι νεκρός! Ο Χριστός είναι ζωντανός! Ο λαμπρός άγγελος φώναξε τότε στις μυροφόρες: «Γιατί ανακατεύετε το μύρο με τα δάκρυα σας; Κοιτάξτε τον τάφο και καταλάβετε: Ο Σωτήρας αναστήθηκε από τους νεκρούς!» (Ήχος Β΄, Στιχηρά των Μυροφόρων, Πεντηκοστάριο, Κυριακή των Μυροφόρων).
Ναι, αλλά ένας σεισμός μετακίνησε την πέτρα σωστά; Και δεν είχε απομείνει εκεί το σουδάριο με το οποίο είχαν δέσει το κεφάλι του Ιησού και οι πάνινες λουρίδες, έτσι δεν είναι; Ας αφήσουμε τις λεπτομέρειες και ας απολαύσουμε το θαύμα ως τα βάθη της ψυχής μας. Ναι, αλλά ο Πατέρας της Εκκλησίας, Αγ. Γρηγόριος ο Νύσσης μας υπενθυμίζει ότι «οι μυροφόρες γυναίκες ήρθαν στον Τάφο αρκετές φορές και κάθε φορά ο αριθμός και τα ονόματα τους ήταν διαφορετικά · κάθε ευαγγελιστής μιλάει για μία από αυτές τις επισκέψεις» (Ouspensky, The Meaning of Icons [1989], 192 [Ουσπένσκυ, Το Νόημα των Εικόνων]). Και σίγουρα η άλλη Μαρία είναι η Θεοτόκος, σωστά; Αφήστε κατά μέρος τις λεπτομέρειες φίλοι μου και απολαύστε το θαύμα της Ανάστασης. Πολλά έχουν λεχθεί στα Ευαγγέλια και τη λειτουργική παράδοση για να εξακριβωθούν με βεβαιότητα ποιες ήταν οι γυναίκες και οι λεπτομέρειες που περιβάλλουν τον τάφο και την σινδόνη, αλλά η μεγαλοπρέπεια του αναστάντος Χριστού και της πραγματικότητάς Του στη ζωή μας ξεπερνά οποιαδήποτε ατομική μαρτυρία.
Ποιες είναι λοιπόν αυτές οι Μυροφόρες γυναίκες που τιμά η Ορθοδοξία ; Η παράδοσή μας έχει εντοπίσει μια σχετική ομάδα γυναικών που ακολουθούσαν τον Ιησού, η οποία μαρτυρείται από τα Ευαγγέλια: «Ήταν αυτές που ακολούθησαν τον Ιησού από τη Γαλιλαία και τον υπηρετούσαν» (Μτ. 27:55), και έμειναν κοντά του πιστές στο τρόμο της Σταύρωσης, αλείφοντας το σώμα του με μύρο όταν πέθανε, προετοιμάζοντας το για μια σεβαστή ταφή καθώς και για τις άλλες τελετές που ήταν αναγκαίες για το πέρασμα απ’ τη ζωή στο θάνατο, για τις οποίες υπεύθυνες ήταν οι γυναίκες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι γυναίκες έχουν πρωτεύοντα ρόλο στις αφηγήσεις για τη Γέννηση και όταν ο Ιησούς αντιλαμβάνεται ότι ο θάνατος αποτελεί μέρος της αποστολής Του για τη Σωτηρία των ανθρώπων, οι γυναίκες εμφανίζονται ξανά για να τονίσουν το βαθύ νόημα αυτής της πράξης.
Γνωρίζουμε καλά αυτές τις γυναίκες που έμειναν με την Παναγία στη Σταύρωση και έπειτα στην φρικτή οδύνη της θλίψης · τις γνωρίζουμε λόγω της δικής μας θλίψης, τις μέρες που ακολουθούν τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου όταν ο πόνος παραλύει τα πάντα και όλα φαίνονται τόσο περίπλοκα. Παρόλα αυτά οι γυναίκες ήρθαν. Ήταν αργά εκείνη την Παρασκευή, τη δική μας Μεγάλη Παρασκευή, πολύ κοντά στην προετοιμασία για το Σάββατο ούτως ώστε να αλείψουν κατά το δέον το σώμα του Ιησού, αλλά οι γυναίκες ήρθαν αμέσως μετά την ημέρα της γιορτής, όπως επέτρεπε η ευσέβεια, με μύρο και νάρδο για να συνεχίσουν το έργο τους που είχε γίνει βιαστικά. Πριν τελειώσει ακόμη η μέρα και καθώς πλησίαζε η νύχτα, πολλοί Τον είδαν, άντρες και γυναίκες, καθώς μας έφερνε την ειρήνη και ψήνοντας ψάρια στη στεριά για πρωινό (Ιω. 21:1-14). Αλλά οι πιστές γυναίκες δεν έμειναν λησμονημένες. Ο Αγ. Ιερώνυμος αναφέρει ότι «γρήγορα πορεύτηκαν προς τους Αποστόλους, ούτως ώστε μέσω αυτών να μην διασκορπιστούν οι καρποί της πίστης» (St. Jerome Comm. On Matt. [2008], 325 [Αγ. Ιερώνυμος, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον]. Επιπλέον ο Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς σημειώνει ότι μπορούμε με σιγουριά να ξέρουμε ότι: «οι μυροφόρες είναι όλες αυτές οι πιστές γυναίκες που ακολούθησαν τη Μητέρα του Κυρίου και έμειναν μαζί της τον καιρό του σωτηρίου πάθους Του αλείφοντας με μύρο το σώμα του Κυρίου» (Ομιλία στη Κυριακή των Μυροφόρων, PG 151.240).
Η ευαγγελική παράδοση αναφορικά με τις πιστές θρηνούσες μυροφόρες είναι γεμάτη με το πνεύμα του Πάσχα και το αιώνιο μήνυμα της Ανάστασης: «Μην φοβάστε»· ένα μήνυμα που έχει δώσει πολλούς καρπούς μέσα στους αιώνες. Για παράδειγμα πόσο ευχάριστο είναι να γνωρίζουμε ότι οι μυροφόρες συνέχισαν να τιμώνται ήδη απ’ την πρώιμη Εκκλησία. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είχε αναθέσει σε ορισμένες γυναίκες που ονομάζονταν μυροφόρες να ψέλνουν την Ακολουθία των Ωρών. Αυτό συνέβη κάποια στιγμή μετά τον 4ο αιώνα, τότε που η Αιθερία επισκέφτηκε τα Ιεροσόλυμα και πιθανότατα συνεχίστηκε έως τον 9ο αιώνα όταν οι Στουδίτες μοναχοί οργάνωσαν το λειτουργικό τυπικό– μάλλον τότε σταμάτησε να λαμβάνει χώρα αυτή η τελετή.
Η διακονία τους κατά το Μεγάλο Σάββατο ήταν ιδιαίτερα σημαντική, επειδή ετοίμαζαν τα καντήλια στον Ναό του Αγίου Τάφου και εκείνη την ημέρα οι πράξεις τους συμβόλιζαν λειτουργικά το έργο των μυροφόρων. Εν συνεχεία ο Πατριάρχης κλείδωνε τις πόρτες μέχρι την έναρξη του πασχαλινού Όρθρου αλλά το «τυπικό αναφέρει ότι οι Μυροφόρες παραμέναν εκεί για να θυμιατίσουν και ν’ αλείψουν με μύρο τον Άγιο Τάφο.» Όταν ο Πατριάρχης εισερχόταν στην Εκκλησία το πρωί του Πάσχα, οι Μυροφόρες «στέκονταν μπροστά από τον Άγιο Τάφο,» και τη στιγμή που ακουγόταν το «Χαρείτε! Χριστός Ανέστη!» προσκυνούσαν και σηκώνονταν θυμιάζοντας τον Πατριάρχη και ψέλνοντας το Πολυχρόνιο, «Εις πολλά έτη» (Karras, “The Liturgical Functions of Consecrated Women in the Byzantine Church” [Ο Λειτουργικός Ρόλος των Αφιερωμένων Γυναικών στη Βυζαντινή Εκκλησία], Theo. Stud. 66 [2005], 110-111; βλ. Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, Ανάλεκτα 189, 1.11-14). Θα ήθελα να επισημάνω το εξής, όταν ο τελετουργικός ρόλος των μυροφόρων γυναικών αναδεικνύεται στη λειτουργία, διαπερνώντας τον ιστό που αγιάζει όλη την ανθρωπότητα, συμπεριλαμβάνοντας αυτά τα πλάσματα που ακτινοβολούν από τις ενέργειες του Θεού και αποτελούν το ήμισυ των πιστών, αφού έχουν δημιουργηθεί κατ’ εικόνα του Θεού· τότε η πασχαλινή Λειτουργία καθίσταται πιο ολοκληρωμένη.
Λόγω της πίστης και της προσφοράς της διακονίας τους στον Ιησού Χριστό, όπως μαρτυρείται στα Ευαγγελία, τότε που ο Κύριός μας διέβη το κατώφλι απ’ τη ζωή στο θάνατο και τελικά τον νίκησε, η μνήμη τους συνεχίζει να τιμάται απ’ την πρώιμη Εκκλησία έως σήμερα. Ναοί αφιερώνονται προς τιμή των Άγιων Μυροφόρων, σχολεία και μοναστήρια έχουν χτιστεί προς τιμή τους, μερικά από τα οποία στη Νέα Υόρκη. Υπάρχουν επίσης γυναικείες οργανώσεις προς τιμήν των μυροφόρων που προσφέρουν φιλανθρωπικό έργο.
Υπάρχει επίσης σήμερα ένα κίνημα Μυροφόρων στην Εκκλησία, το οποίο καλεί κορίτσια και νεαρές γυναίκες να προσεγγίσουν το Ιερό, στο οποίο διαφορετικά δεν θα ήταν ευπρόσδεκτες. Πρόκειται για ένα μέσο που επαινεί την ευσεβή συμπεριφορά και είναι σοφό στη σύγχρονη εποχή να τους προσφέρει μια θέση στις ακολουθίες που οδηγούν στο Πάσχα, ιδιαίτερα κοντά στον ανθοστόλιστο επιτάφιο, στην εικόνα του Τάφου του Χριστού. Το Πνεύμα του Θεού έχει λάμψει στις εορτές που συνδέονται με τις Μυροφόρες και όλοι αυτοί οι οργανισμοί που τιμούν αυτές τις γυναίκες δείχνουν ότι η μνήμη των Αγίων Μυροφόρων φωτίζεται το Πάσχα από την αγάπη του Θεού .
Ένας σύγχρονος σοφός επίσκοπος είπε κάποτε: «Το να αλείφεις έναν νεκρό με μύρο είναι μια στοργική πράξη που αντισταθμίζει τη φθορά του σώματος· αλλά η πραγματική επάλειψη με μύρο είναι η αφθαρσία. Ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, έγινε ο ίδιος το πολύτιμο μύρο και η γλυκιά ευωδία. Η ανθρώπινη φύση φέρει αυτό το πολύτιμο Μύρο και αποτελεί χρίσμα για κάθε Χριστιανό μέσω της ανάστασης του Χριστού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η Ανάσταση αποτελεί το Νέο Μύρο, το οποίο καθιστά την Εκκλησία δίαυλο του χρίσματος για όλους και επιτρέπει σε κάθε Χριστιανό να είναι μυροφόρος.» Αυτά τα λόγια γράφτηκαν από τον επίσκοπο Παύλο, τον Ορθόδοξο Μητροπολίτη του Χαλεπίου στη Συρία, ο οποίος απήχθη και αιχμαλωτίστηκε από μαχητές στη Συρία και πιθανότατα δολοφονήθηκε. Το μήνυμα του για την Ανάσταση παραμένει ζωντανό μέχρι σήμερα, ας αναπαυθεί η ψυχή του εν ειρήνη. Πράγματι, όπως αναφέρει και ο Απόστολος Παύλος: «εμείς είμαστε η ευωδιά του Χριστού που προσφέρεται στο Θεό, και διαδίδεται ανάμεσα και σ’ όσους βαδίζουν στη σωτηρία και σ’ όσους βαδίζουν στην απώλεια. Για τους τελευταίους είναι μυρωδιά που προέρχεται από το θάνατο και φέρνει το θάνατο· για τους άλλους είναι άρωμα που προέρχεται από τη ζωή και δίνει ζωή.» (Β΄ Κορ. 2:15-16).
Τι συνέβη άραγε με αυτούς που δεν έμειναν και δεν παρακολούθησαν; Έκριναν μερικοί εσφαλμένα το δώρο του Ιησού στη διδασκαλία Του, ακόμη και στην παρουσία Του μετά την ανάσταση και το μόνο που είδαν ήταν τα θαύματα και οι θεραπείες; Ίσως πολλοί που έφυγαν, το μόνο που είχαν αντιληφθεί στον Ιησού να ήταν μια αίσθηση δύναμης και δόξας– το να ενδύεσαι όμως τον Χριστό δεν σημαίνει ότι σου χαρίζεται μια τιμητική πανοπλία, αλλά ότι αναλαμβάνεις εντολές για ταπεινή διακονία στον κόσμο, στο όνομα Εκείνου που μας χορηγεί Σωτηρία και συγχωρεί τις αμαρτίες μας, συχνά εκεί που δεν το περιμένουμε. Η Κυρία Θεοτόκος, «Μαρία στεκόταν έξω κοντά στον τάφο κι έκλαιγε» (Ιω. 20:11), και εξακολουθεί να στέκεται εκεί και να κλαίει για όλους αυτούς που έχει αποχωριστεί. Όπως μας υπενθυμίζει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν: «μέσα στους αιώνες η αγάπη πάντα έκλαιγε κατ’ αυτόν τον τρόπο, όπως ο Χριστός έκλαψε στον τάφο του φίλου του, του Λάζαρου». Στο Ιερό Βήμα φέρνουμε και εμείς τη θλίψη μας για τους αγαπημένους που χάσαμε και παρηγορούμαστε μπροστά στο φως των εικόνων καθώς λατρεύουμε το Θεό. «Εδώ λοιπόν αυτή η αγάπη μαθαίνει για πρώτη φορά για τη νίκη. Αυτή η αγάπη, αυτή η πίστη γνωρίζουν για πρώτη φορά ότι δεν χρειάζεται πλέον να κλαίμε, ‘επειδή ο θάνατος αφανίστηκε’ (Α΄ Κορ. 15:54) και δεν υπάρχει πια απελπιστικός χωρισμός. Αυτό είναι το νόημα της Κυριακής των Μυροφόρων» (στο κείμενό του Love and Faithfulness do not Disappear or Die Out [Η Αγάπη και η Πίστη δεν αφανίζονται]).
Η V.K McCarty είναι Αγγλικανή θεολόγος που διδάσκει στο Γενικό Θεολογικό Σεμινάριο ενώ παράλληλα συγγράφει για το Ινστιτούτο Μελετών Ανατολικού Χριστιανισμού. Το βιβλίο της «Εκ των χειλιών τους: Φωνές γυναικών στον πρώιμο Χριστιανισμό» [From They Lips: Voices of Early Christian Women], κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Gorgias Press.
To ιστολόγιο Δημόσια Ορθοδοξία (Public Orthodoxy) επιδιώκει να προωθήσει συζήτηση και συνδιάλεξη, παρέχοντας ένα φόρουμ για διαφορετικές απόψεις σε σχέση με σύγχρονα ζητήματα που αφορούν τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Οι απόψεις που εκφράζονται σ’ αυτό το άρθρο είναι αποκλειστικά του συγγραφέως και δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις των εκδοτών,των μεταφραστών, ή του Κέντρου Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών.