Από τον George Demacopoulos
Το 1095, ο Πάπας Ουρβανός Β΄ κάλεσε ένα πλήθος ιπποτών υπό τα όπλα λέγοντάς τους ότι είναι η δική τους ευθύνη η εκδίκηση της ισλαμικής κατάκτησης των Αγίων Τόπων, ενώ φυσικά δεν ανέφερε ότι η εν λόγω κατάκτηση είχε λάβει σχεδόν πριν πέντε αιώνες. Το κήρυγμα του Ουρβανού οδήγησε στην Πρώτη Σταυροφορία και μετέβαλε για πάντα τις σχέσεις μεταξύ Δυτικής Ευρώπης, Ανατολικού Χριστιανισμού και Ισλαμικού κόσμου.
Από χριστιανική και θεολογική άποψη, ο Ουρβανός εισήγαγε έναν εντελώς νέο –ορισμένοι θα μπορούσαν να πουν και αιρετικό– τρόπο σκέψης όσον αφορά τη σχέση μεταξύ χριστιανικής ευσέβειας και βίας. Κλείνοντας το κήρυγμά του, ο Ουρβανός δήλωσε το εξής: «Αναλάβετε αυτό το ταξίδι με προθυμία για τη συγχώρεση των αμαρτιών σας και να είστε σίγουροι για την αμοιβή της άφθαρτης δόξας στη Βασιλεία των Ουρανών».
Επί μια χιλιετία περίπου, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί καταδίκαζαν τη διαστρέβλωση της χριστιανικής διδασκαλίας από τον Ουρβανό, όπως καταδίκαζαν ανελλιπώς και τα ιστορικά γεγονότα που προήλθαν απ’ αυτήν (ιδίως την Τέταρτη Σταυροφορία, η οποία οδήγησε στην καταστροφή του χριστιανικού Βυζαντίου). Δεδομένου των παραπάνω, η πρόσφατη απόπειρα του Πατριάρχη Κύριλλου να αναδειχθεί περαιτέρω με το κήρυγμά του στην Ρωσία του Πούτιν φαίνεται αρκετά αξιοσημείωτη. Ο Κύριλλος δήλωσε σε πρόσφατο κήρυγμά του ότι θα συγχωρεθούν οι αμαρτίες των Ρώσων στρατιωτών, που θα χάσουν τη ζωή τους στην Ουκρανία.
Η μόνη διαφορά μεταξύ της δήλωσης του Κυρίλλου και αυτής του Ουρβανού είναι ότι ο Κύριλλος κατευθύνει τους Ρώσους στρατιώτες σ’ έναν πόλεμο εναντίον ορθόδοξων χριστιανών αδελφών τους, ενώ παράλληλα αποτελεί θλιβερή ειρωνεία ότι ο Κύριλλος πιστεύει πως οι Ουκρανοί Χριστιανοί ανήκουν στη δική του εκκλησιαστική δικαιοδοσία.
Αναμφίβολα, η παραίτηση του Κυρίλλου από τις ποιμαντικές του ευθύνες έχει καταστεί πλήρως εμφανής ήδη από την έναρξη του πολέμου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η δήλωσή του μπορεί να θεωρηθεί ως ακόμη μια εξευτελιστική προσχώρηση προς τον Πούτιν.
Ωστόσο, δεν είναι η διαταραγμένη αντίληψη του Κυρίλλου αναφορικά με την ανθρώπινη σωτηρία που βρίσκω τόσο ανησυχητική όσο το γεγονός ότι οι ηγέτες του ορθόδοξου χριστιανικού κόσμου απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό να αντιδράσουν.
Εύλογα μπορούμε να αναρωτηθούμε: πότε άραγε οι προκαθήμενοι των αυτοκέφαλων εκκλησιών του Ορθόδοξου Χριστιανικού κόσμου θα δηλώσουν συλλογικά ότι η ολοκληρωτική υποστήριξη του Κυρίλλου για την εισβολή στην Ουκρανία έχει ξεπεράσει κάθε όριο; Εκτός από τον πάντα ακλόνητο Οικουμενικό Πατριάρχη, τους γενναίους επισκόπους της Ουκρανίας και ορισμένους άλλους, η αντίδραση του ορθόδοξου κόσμου ήταν ανεπαρκής.
Τι άλλο πρέπει να πει ή να κάνει ο Κύριλλος για να του ασκήσει κριτική η Εκκλησία της Σερβίας ή η Εκκλησία της Αντιόχειας; Λαμβάνοντας υπόψιν τη σιωπή τους έως σήμερα, υπάρχει άραγε κάτι που θα μπορούσε να κάνει, το οποίο θα οδηγούσε τις παραπάνω εκκλησίες να τον επικρίνουν δημοσίως;
Εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες, ποιες είναι οι πιθανότητες η Συνέλευση των Επισκόπων να δηλώσει συλλογικά τον αποτροπιασμό της και να δημοσιεύσει μια καταδίκη των δηλώσεων του Κυρίλλου; Ποιες είναι οι πιθανότητες το Διοικητικό Συμβούλιο του Σεμιναρίου του Αγίου Βλαδιμήρου να εγκαταλείψει δημοσίως το σχέδιο ίδρυσης μιας χρηματοδοτούμενης καθηγητικής έδρας προς τιμήν του Κυρίλλου;
Σίγουρα, ο Πούτιν δεν είναι ο πρώτος πολιτικός που προσπαθεί να χειραγωγήσει την εκκλησία για τους δικούς του σκοπούς. Η βυζαντινή ιστορία είναι γεμάτη με παρόμοια επεισόδια. Στα μέσα του δέκατου αιώνα, ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Β΄ Φωκάς ζήτησε από τον Πατριάρχη να ανακηρύξει ως μάρτυρες όλους τους βυζαντινούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν πολεμώντας εναντίον των μουσουλμάνων. Ο Πατριάρχης Πολύευκτος και η Σύνοδός του αρνήθηκαν να το πράξουν, διότι, όπως δήλωσαν, αυτό θα ανέτρεπε μια κανονική παράδοση εξακοσίων χρόνων (αρχόμενης από τον Αγ. Βασίλειο τον Μέγα), η οποία αντιμετώπιζε τη θανάτωση στον πόλεμο ως ένα πνευματικά επιζήμιο γεγονός που απαιτούσε μετάνοια. Η Σύνοδος μάλιστα έθεσε το εξής ερώτημα: «Πως μπορούμε να ανακηρύξουμε ως μάρτυρες εκείνους για τους οποίους ο Άγιος Βασίλειος ισχυρίζεται ότι έχουν αίμα στα χέρια τους;»
Είναι σαφές ότι ο Κύριλλος δεν διαθέτει το ψυχικό σθένος του Πατριάρχη Πολύευκτου. Ωστόσο, το πραγματικό ερώτημα είναι εάν οι επίσκοποι του ορθόδοξου χριστιανικού κόσμο θα βρουν το κουράγιο εκείνης της συνόδου του δέκατου αιώνα για να αποκηρύξουν τη σταυροφορία του Κύριλλου.
O George Demacopoulos είναι Καθηγητής στην Έδρα Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών «Fr. John Meyendorff and Patterson Family» και συν-διευθυντής του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Fordham (Νέα Υόρκη, ΗΠΑ).
Μια Δημοσίευση του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου