Μεγάλωσα σε εκκλησία που δεν τηρούσε τη Σαρακοστή. Το περιβάλλον μου συνήθιζε τις δημόσιες ομολογίες πίστης. Για μένα και την κοινότητά μου, αυτές οι βαθιά συναισθηματικές και καθαρτικές συναντήσεις στην εκκλησία ήταν συχνά οι καταλύτες για τις πνευματικές μεταμορφώσεις που λαχταρούσα στα νιάτα μου. Και ενώ δεν διαφωνώ τελείως με τις δημόσιες ομολογίες πίστης στην παρούσα φάση της ζωής μου, εκτιμώ όλο και περισσότερο τα μακρύτερα, αργά ταξίδια μεταμόρφωσης που συχνά συνδέονται με πνευματικούς ρυθμούς, όπως η νηστεία και η προσευχή. Ακόμη λαχταρώ να με συναντήσει ο Θεός μέσα στην επιθυμία μου να αλλάξω.
Η Σαρακοστή διαταράσσει τα στάνταρ της ζωής μου, αφαιρώντας ορισμένες υλικές ανέσεις και προσκολλήσεις που απασχολούν την προσοχή μου καθημερινά. Στο παρελθόν, έχω εγκαταλείψει όλους τους συνήθεις ύποπτους: το κρέας, το αλκοόλ, τους μεζέδες και τα γλυκά. Κάθε φορά που επέλεγα απρόθυμα τη Σαρακοστή, το έκανα με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να με συναντήσει ο Θεός μέσα από την αποποίηση των ευχάριστων πραγμάτων, παρέχοντας μου τη δυνατότητα να βρω κάτι που να με ικανοποιεί βαθύτερα. Αυτό που θέλω είναι η μεταμόρφωση: όχι για χάρη της ματαιοδοξίας ή για τον φόβο της κρίσης, αλλά γιατί ξέρω ότι η ζωή μπορεί να έχει καλύτερη γεύση όταν αντιμετωπίζω τα δικά μου μοντέλα αυτοκαταστροφής. Η οικογένειά μου πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό που είμαι. Εγώ πρέπει να αντιμετωπίσω αυτό που είμαι. Αν και, θεωρητικά, η Σαρακοστή παρέχει όλες τις συνθήκες για να μπορέσει η μεταμόρφωση να λάβει χώρα στη ζωή μου, ο φόβος μου είναι ότι η μεταμόρφωση μπορεί στην πραγματικότητα να μην έρθει.
Η μεταμόρφωση δεν μου είναι άγνωστη. Κι όμως, παραμένει ένα μεγάλο μυστήριο για μένα. Πώς αλλάζουν πραγματικά οι άνθρωποι; Συχνά αναρωτιέμαι αν η μεταμόρφωση είναι πιο εύκολο να εντοπιστεί όταν συμβαίνει αντίθετα από την κατεύθυνση που θέλουμε. Για παράδειγμα, τον περασμένο Σεπτέμβριο, παρατήρησα ότι γινόμουν όλο και πιο ανυπόμονος και γκρινιάρης με τους δύο γιους μου, μαθητές του δημοτικού σχολείου. Οι ανάγκες, οι επιθυμίες και η ιδιοσυγκρασία τους αλλάζουν συνεχώς. Έχουν έντονα συναισθήματα, που δεν ξέρω πάντα πώς να τα διαχειριστώ. Αυτό συμβαίνει συχνά στις πιο άβολες στιγμές, όπως όταν αργούμε να τους πάμε στο σχολείο (και συχνά φταίω εγώ), και ο παραμικρός αντίλογος καταλήγει σε καυγάδες και γκρίνιες. Καθώς είμαι αγουροξυπνημένος, κουρασμένος και αγχωμένος, συχνά προσπαθώ να κλείσω την όλη υπόθεση με κούφιες απειλές για συνέπειες συνεχίζοντας προοδευτικά σε εντονότερες δηλώσεις που τελικά καταλήγουν σε φωνές. Όταν συμβαίνουν αυτά τα επεισόδια, αναρωτιέμαι με απογοήτευση: Πώς κατάφερα να είμαι τόσο ανυπόμονος; Πότε συνέβη αυτό; Ποιος έχω γίνει; Ποιος γίνομαι;
Η μεταμόρφωση είναι ταυτόχρονα και φανερή και κρυφή, και οι μεταμορφώσεις που λαχταρώ, ειδικά όταν σκέφτομαι τη Σαρακοστή και το Θείο, είναι ακόμα πιο μυστηριώδεις. Η Σαρακοστή θεωρείται συχνά διαμορφωμένη μέσα από τις πολλαπλές αφηγήσεις περιόδων προετοιμασίας σαράντα ημερών σε όλη τη Αγία Γραφή. Από την εμπειρία του Μωυσή στο Όρος Σινά που έλαβε τις Δέκα Εντολές όταν ο λαός του περιπλανιόταν στην έρημο, μέχρι τις σαράντα ημέρες του Ιησού στην έρημο, με νηστεία εν μέσω συνεχούς πειρασμού από τον Σατανά, η προετοιμασία και η μεταμόρφωση βρίσκονται στο προσκήνιο των βιβλικών μας αντιλήψεων για τη Σαρακοστή. Η περίοδος αυτή μου υπενθυμίζει την αγία σαρκική μου φύση, μαζί με τις ατέλειες που εμπεριέχονται στην ένδοξη υλικότητα μου. Το να συλλογίζομαι τους σωματικούς, ακόμη και τους συναισθηματικούς περιορισμούς μου, μου θυμίζει ότι συχνά δεν λειτουργώ στον κόσμο με τον τρόπο που θέλω. Δεν είμαι πάντα ο πιο ευγενικός σύντροφος, ο πιο υπομονετικός μπαμπάς, ο πιο αξιόπιστος φίλος ή ο πιο σοφός μέντορας. Όμως θέλω να αναπτυχθώ προς αυτές τις κατευθύνσεις. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν είναι η τελειότητα αυτό που αναζητώ στη Σαρακοστή. Αυτό που αναζητώ είναι η ιερή μεταμόρφωση που συμβαίνει όταν καταθέτουμε ό,τι μπορούμε, από προσδοκία και ελπίδα και όχι από εξαναγκασμό, για να δούμε πώς μας συναντά ο Θεός μέσα σ’ αυτό.
Έχω τη χαρά να έχω αρκετούς συναδέλφους που ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Προκειμένου να μελετήσω την Ορθόδοξη θεολογία μαζί τους, έφτασα να μάθω για την Ορθόδοξη έννοια της θέωσης. Η θέωση είναι ο τρόπος με τον οποίο οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί κατανοούν τη σωτηρία· είναι η διαδικασία του να γίνουν σαν τον Θεό. Η θέωση, λοιπόν, για τον Χριστιανό είναι το ταξίδι προς τη συμμετοχή στην ίδια τη ζωή του Θεού. Αυτή η συμμετοχή ξεκινά από το έργο του Ιησού για συμφιλίωση της δημιουργίας με τον ίδιο τον Θεό και είναι μια συνεχής διαδικασία στην οποία οι άνθρωποι συμμετέχουν μέσω της δύναμης και της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος. Κλειδί σε αυτή την έννοια της θέωσης είναι η συμμετοχή των ανθρώπινων πλασμάτων. Η Ορθόδοξη θεολογία κατανοεί ότι η θέωση είναι αδιαχώριστη από την κένωση –το άδειασμα του εαυτού– και εμφανίζεται στη Βίβλο με μεγαλύτερη σαφήνεια στην δεύτερη Επιστολή προς Φιλιππησίους που περιγράφει την ενσάρκωση, τη ζωή, τον θάνατο και την ανάσταση του Ιησού. Η κένωση μοιάζει διαφορετική για τον καθένα και είναι μια θεολογική έννοια που έχει –και δικαίως– επικριθεί από φεμινίστριες και γυναίκες θεολόγους, καθώς η αυτοθυσία έχει ιστορικά χρησιμοποιηθεί ιδιαιτέρως κατά των γυναικών. Στην καρδιά της, όμως, η κένωση μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητή ως το να εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου σε κάποιον άλλον. Είναι μια πράξη που σε καθιστά ευάλωτο στην λαχτάρα για την αμοιβαιότητα, η οποία δεν μπορεί να διεκδικηθεί ή να εξαναγκαστεί. Το να ταξιδεύουμε προς τη θέωση –την ένωση με το Θείο– σημαίνει να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας στον Θεό: τα ελαττώματα, τις ελλείψεις, τις επιθυμίες, τις ελπίδες και τα όνειρά μας.
Η τρέχουσα Σαρακοστή μου υπενθυμίζει ότι παρασύρομαι από τους ανέμους της θέωσης, και η πρόσκληση του Θεού για μένα είναι να συμμετάσχω τόσο στην ίδια τη ζωή του Θεού όσο και στο δικό μου ταξίδι μεταμόρφωσης. Το πεπερασμένο και οι ατέλειές μου δεν με κάνουν κακό· με κάνουν άνθρωπο. Και υπό το πρίσμα της ανθρώπινης φύσης μου, και για χάρη εκείνων με τους οποίους μοιράζομαι πιο στενά τη φύση αυτή, λαχταρώ τη μεταμόρφωση. Λαχταρώ τη μεταμόρφωση που με σπρώχνει να εμπιστευτώ πιο βαθιά τον εαυτό μου στον Θεό και σε αυτούς που αγαπώ. Η Σαρακοστή με προκαλεί να πιστέψω ότι η μεταμόρφωση, ακόμη και στους πεισματάρηδες ανθρώπους σαν εμένα, είναι πράγματι δυνατή, και ότι ο Τριαδικός Θεός με καλεί ευγενικά να συμμετάσχω στην ίδια μου την μεταμόρφωση. Η προσευχή μου είναι ο Θεός να μας εκπλήξει όλους με σπόρους ή καρπούς μεταμόρφωσης στη ζωή μας, αυτή την περίοδο της Σαρακοστής.
Μια Δημοσίευση του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου