Τζόνι Ζαβιτσάνος (Joni Zavitsanos)

«Ποιος είναι ο πλησίον μου;» Αυτή η ερώτηση που τίθεται συνεσταλμένα από έναν επιδέξιο νομοδιδάσκαλο και ζητά μια εύκολη απάντηση, έχει ήδη απαντηθεί ποιητικότατα από τον Χριστό στην παραβολή του Καλού Σαμαρείτη. Η ιστορία διηγείται για έναν άντρα που τον λήστεψαν, τον ξυλοκόπησαν και τον άφησαν μισοπεθαμένο στην άκρη του δρόμου. Πολλοί δήθεν ευγενείς πέρασαν από δίπλα του και δεν του πρόσφεραν καμία βοήθεια, ενώ τελικά ένας αλλόθρησκος ξένος τον βοήθησε γεμάτος συμπόνια και έγινε ο αφανής ήρωας της ημέρας. Η παραβολή του Καλού Σαμαρείτη ήταν ιδιαίτερα διορατική για εκείνη την εποχή, αλλά τη θεωρώ επίκαιρη και στον δικό μας μετα-πανδημικό κόσμο.

Έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από τότε που άρχισα να δουλεύω πάνω σε ένα έργο τέχνης προς τιμή όλων όσων χάθηκαν στο Χιούστον του Τέξας λόγω του Covid-19. Έχω ερευνήσει αναγγελλίες θανάτου, άρθρα ειδήσεων, τηλεοπτικά προγράμματα και έχω περάσει κυριολεκτικά χιλιάδες ώρες προσπαθώντας να βάλω ένα όνομα και ένα πρόσωπο στον καθέναν από τους 7.000 θανάτους που έχουν συμβεί εντός και γύρω απ’ την πόλη μου. Τόσες ιστορίες έγιναν γνωστές απ’ αυτή την εργασία· καθώς και η μοναξιά, η απομόνωση, ο χωρισμός οικογενειών, η ανικανότητα να θρηνήσεις και να κηδεύσεις τους αγαπημένους σου, η ψυχική ένταση. Tόση θλίψη.

Ίνγκα Λεόνοβα (Inga Leonova)

Ρίχνοντας μια ματιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να αποκομίσουμε την εντύπωση ότι οι πολιτισμικές διαμάχες στους Ορθόδοξους κύκλους σχετικά με την ανθρώπινη σεξουαλικότητα έχουν τελικά σταματήσει· ειδικά σε σύγκριση με τη συζήτηση που μαινόταν στη δεκαετία του 2010. Νομίζω ότι οι γραμμές της μάχης έχουν χαραχθεί και οι περισσότεροι μαχητές υποχώρησαν στα αντίστοιχα στρατόπεδά τους. Σίγουρα, η ανάγκη πνευματικής ελευθερίας προκειμένου να συνεχιστεί η θεολογική και ανθρωπολογική συζήτηση στην Εκκλησία αποτελεί ένα ζήτημα πολύ ευρύτερο από τα όρια που επιβάλλει η φύση του διαλόγου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχω την αίσθηση πάντως ότι αυτό που προέκυψε απ’ τη διαμάχη είναι ένας τύπος «συμπονετικής άρνησης», που μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: «Η καρδιά μου ραγίζει για τους ανθρώπους στην Εκκλησία που παλεύουν με την έλξη τους για άτομα του ίδιου φύλου και θα πρέπει να τους νουθετήσουμε και να προσφέρουμε την αγαπητική μας υποστήριξή στον ασκητικό τους αγώνα να βαστούν τον σταυρό της αγνότητας».

Το γεγονός ότι οι κρυφοί κίνδυνοι της «συμπονετικής» προσέγγισης με εξέπληξαν εκ νέου μπορεί να οφείλεται και στην προσωρινή αποχή μου από αυτόν τον διάλογο. Είναι πρωταρχικής σημασίας ότι αυτή η στάση παρέχει στους καλοπροαίρετους «παραδοσιαρχικούς» μια βολική εναλλακτική λύση στο τοξικό μίσος που διασπείρεται από μια στρατευμένη υποομάδα του Ορθόδοξου κόσμου. Επιτρέπει την ικανοποίηση του αισθήματος αγάπης και αποδοχής ενώ παράλληλα παραμένει εντός των βολικών ορίων μιας επίσημα καθορισμένης θέσης: αποδεχόμαστε πλήρως τους ομοφυλόφιλους αδελφούς και αδελφές μας αρκεί να συμμορφώνονται με την απαίτηση εγκατάλειψης της ανάγκης τους για συντροφικότητα.

Αντρέι Σίσκοφ (Andrey Shishkov)

Μιλώντας για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ορθοδοξία, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε γιατί είναι αναγκαία αυτή τη συζήτηση και πώς θα επηρεάσει τη θεολογία και τη θρησκευτική συνείδηση. Κατά τη γνώμη μου, οι πρωταρχικοί μας στόχοι είναι δύο: η προστασία των αδύναμων και η κοινωνική ένταξη. Σήμερα, ο διάλογος για τα ανθρώπινα δικαιώματα επηρεάζει όλο και περισσότερο την ορθόδοξη πολιτική θεολογία και την ανθρωπολογία αλλά όχι και την εκκλησιολογία. Οι ιερατικές δομές εξουσίας έχουν αιχμαλωτίσει την Ορθόδοξη εκκλησιολογική συνείδηση και ελέγχουν το όραμα για το πρότυπο, τη δομή και τα όρια της εκκλησίας. Η ενσωμάτωση στην Εκκλησία εξαρτάται από την αυθαίρετη εξουσία αυτής της ομάδας, η οποία παρεμποδίζει την εξέλιξη της ένταξης.

Ο κληρικοκεντρισμός αποτελεί χαρακτηριστικό των περισσότερων εκκλησιολογιών. Μ’ αυτό τον τρόπο, τα υπόλοιπα μέλη της Εκκλησίας θεωρούν τους κληρικούς ως το εκλεκτό της τμήμα, διότι η ιεροσύνη τους παρέχει πλεονεκτήματα, όχι μόνο πρακτικής φύσης αλλά και οντολογικής, σύμφωνα με ορισμένες ερμηνείες που θεωρούν ότι η χειροτονία μεταβάλλει τη φύση ενός προσώπου. Οι εκκλησιολογίες περιγράφουν την Εκκλησία έτσι που οι ιερατικές δομές καθίστανται αναπόφευκτα το επίκεντρό της και μεταβάλλουν την εικόνα της. Όταν μιλάμε για την Εκκλησία στην καθημερινότητά μας, αυτό που αμέσως μας έρχεται στο νου είναι ένας ιερέας ή ένας ναός. Αυτού του τύπου οι εκκλησιολογίες προβάλλουν τη πεποίθηση ότι εάν ένα άτομο ανήκει στην ορθή εκκλησιαστική δικαιοδοσία, συμμετέχει ορθά στην λατρεία και τα μυστήρια, ακολουθεί τις πρέπουσες πρακτικές και συσχετίζει την πίστη του με την Ορθοδοξία –το περιεχόμενο της οποίας επίσης ελέγχεται από τους κληρικούς– τότε θα σωθεί. Εκκλησιολογικές έννοιες όπως το σχίσμα, η αίρεση, η ευχαριστιακή κοινωνία κ.λπ., μετατρέπονται σε εξουσιαστικά όργανα ελέγχου. Ακόμη και ο διάλογος για τη θέση των γυναικών στην Εκκλησία έχει προσλάβει ιερατικό χαρακτήρα αφού αυτό που συζητείται κυρίως είναι το ζήτημα της ιερωσύνης των γυναικών.

Παναγιώτης Γ. Παύλος (Panagiotis G. Pavlos)

Έχουν παρέλθει διακόσια χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, της πρώτης επιτυχημένης επανάστασης, ύστερα από πολυάριθμες αποτυχημένες απόπειρες στο διάβα πέντε αιώνων, κατά του Οθωμανού κατακτητή και τυράννου. Πρόκειται για γεγονός παγκόσμιας σπουδαιότητας που όχι μόνον συνιστά την νεκρανάσταση του Ελληνισμού από τα θανατηφόρα δεσμά που του επιβλήθηκαν με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης την 29^η Μαΐου 1453, αλλά και που καταφάσκει την αδιάκοπη συνέχειά του από τα βάθη της αρχαιότητας μέχρι σήμερα. Κι αν υπάρχουν ποικίλοι τρόποι εορτασμού ενός τέτοιου σταθμού, μόνον ένας είναι κατ᾽ εξοχήν αρμόζων: ο τρόπος της μεθέξεως. Της μετοχής, δηλαδή, στα πρόσφατα συμβάντα προ δύο εκατονταετιών που καταργεί τους χωροχρονικούς περιορισμούς και αποδίδει στο εορταζόμενο γεγονός όχι μόνον τα προσήκοντα αλλά και το ζωντανό αποτύπωμά του στο διηνεκές.

Στην αρχή του Πλατωνικού διαλόγου Τίμαιος, υπάρχει ένα χωρίο στο οποίο ο Πλάτων διηγείται τα κατορθώματα της πόλεως των Αθηνών έναντι ενός μεγάλου και ισχυρού εχθρού εκ δυσμών που επιχείρησε να καταδυναστεύσει όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις. Ο Πλάτων περιγράφει πώς η Αθήνα ῾῾ἔπαυσέν ποτε δύναμιν ὕβρει πορευομένην ἅμα ἐπὶ πᾶσαν Εὐρώπην καὶ Ἀσίαν᾽᾽.[1] Μολονότι μυθική, η περιγραφή αυτή του Πλάτωνα -εκ στόματος Κριτία- για την Ατλαντίδα περιέχει στοιχεία διήκοντα της ελληνικής ταυτότητας και της διαχρονικής παγκόσμιας λειτουργίας του Ελληνισμού ως αμύντορος της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Υπ᾽ αυτήν την έννοια, ήδη από την εποχή του Πλάτωνα διαπιστώνουμε μιαν αυτοσυνειδησία του έθνους των Ελλήνων έναντι της ιστορίας, της ανθρωπότητας και του πολιτισμού της.