
Όπως όλοι οι ιστορικοί της βυζαντινής τέχνης, ανησυχώ για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος και επειδή αδυνατώ να ταξιδέψω λόγω της πανδημίας, ενημερώνομαι για την τωρινή κατάσταση του κτιρίου μόνο από εικόνες στο διαδίκτυο και από φίλους στην Κωνσταντινούπολη, όπως ο David Hendrix, ο οποίος μου έστειλε την παραπάνω φωτογραφία. Τα ψηφιδωτά του ναού έχουν καλυφθεί, ούτως ώστε να μην προσβάλλουν τους μουσουλμάνους κατά την ώρα της προσευχής τους. Δύο βρίσκονται στις κόγχες της αψίδας στο πίσω μέρος του κυρίως ναού, το ένα απεικονίζει την Θεοτόκο και το άλλο μια υπέροχη μορφή αγγέλου.
Το έξοχο βυζαντινό δάπεδο του κυρίως ναού έχει καλυφθεί με χαλιά, αποκρύπτοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτό που οι ελληνικές πηγές αποκαλούν «ποταμούς», δηλαδή τις ζώνες από σκούρα πράσινα μάρμαρα κατά μήκος του ναού. Κάποτε αυτές οι μαρμάρινες ζώνες συνόδευαν τις λιτανείες, όπως τα σημάδια από κιμωλία καθοδηγούν τους χορευτές του μπαλέτου και τους δείχνουν που ακριβώς να στέκονται. Βλέποντας αυτές τις μαρμάρινες πλάκες στο μουσείο της Αγίας Σοφίας, φανταζόμουν τις μεγαλειώδεις λιτανείες με τον πατριάρχη, τους επισκόπους, τους ιερείς, τους διακόνους και τα μέλη του χορού που εκτείνονταν κατά μήκος του κυρίως ναού λίγο πριν εξέλθουν για να συνεχίσουν τη λιτανεία κάπου αλλού στην Κωνσταντινούπολη. Έμαθα για τους μαρμάρινους «ποταμούς» και τη λειτουργική τους χρησιμότητα από διάφορους ερευνητές της αρχιτεκτονικής και λειτουργιολόγους. Μερικοί έχουν πράξει παραπάνω για να αναπαραστήσουν τον ναό όπως ήταν κατά τη βυζαντινή εποχή. Εδώ θα ήθελα να αναφέρω το έργο της Μπισέρα Πέντσεβα, η οποία μαζί με τους συναδέλφους της κατάφερε μέσω ενδελεχούς επιστημονικής έρευνας να ανασυστήσει τις ακουστικές αντηχήσεις του ναού. Λαμβάνοντας υπόψη τα ακουστικά χαρακτηριστικά του χώρου και τις παραπάνω έρευνες, η Cappella Romana ηχογράφησε ύμνους της εορτής της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, οι οποίοι «μιμούνταν» την ακουστική της Αγίας Σοφίας. Καθώς γράφω αυτή τη στιγμή ακούω την ηχογράφηση και νιώθω ότι βρίσκομαι στην Κωνσταντινούπολη.
Continue reading