მსოფლიო საპატრიარქო ამტკიცებს, რომ მისი ერთ-ერთი მთავარი პრეროგატივა, არის მისი იურისდიქცია „დიასპორაზე,“ რომელშიც ის რეგიონები იგულისხმება, რომლებიც ავტოკეფალიური ეკლესიების გეოგრაფიულ საზღვრებში არ შედიან. მსოფლიო საპატრიარქო ამტკიცებს, რომ ეს ექსკლუზიური და ექსტრატერიტორიული იურისდიქცია სათავეს იღებს ქალკედონის 28-ე კანონიდან, რომელშიც ვკითხულობთ:
„მხოლოდ ამიტომ პონტოს, აზიისა და თრაკიის სამთავროების მიტროპოლიტები, ასევე აღნიშნული სამთავროების უცხოტომელთა [ბარბაროსთა] ეპისკოპოსები, უნდა დადგინდნენ კონსტანტინოპოლის ეკლესიის წმინდა საყდრის მიერ…“
მაგრამ ამ აზრზს, ცალსახად, კანონი კი არ გამოხატავს, არამედ მისი ინტერპრეტაციები. ერთი შეხედვით, კანონი მხოლოდ იმ ეპისკოპოსებს მიემართება, რომლებიც პონტოს, აზიისა და თრაკიის ეპარქიებს მიეკუთვნებიან და ცალკეულ უცხოტომელთა შორის მსახურობენ.
მას შემდეგ, რაც 2019 წლის დასაწყისში, უკრაინის მართლმადიდებელმა ეკლესიამ (OCU, მეთაური – მიტროპოლიტი ეპიფანე) ავტოკეფალია მიიღო, იგი უკრაინულ მართლმადიდებელ ეკლესიას (UOC, მეთაური – მიტროპოლიტი ონუფრი) კონკურენციას უწევს არა მხოლოდ კანონიკურობის, არამედ, სამრევლოებისა და მორწმუნეების რაოდენობის მიხედვითაც. როგორც OCU, ასევე, UOC, პრეტენზიას აცხადებს, რომ სწორედ იგია ქვეყანაში არსებული ერთადერთი და ყველაზე დიდი კანონიკური ეკლესია, მაგრამ UOC-დან OCU-ს იურისდიქციაში სამრევლოების გადასვლამ (რამდენიმე შემთხვევაში პირიქითაც მოხდა) და საომარმა სიტუაციამ (რის გამოც, როგორც ხელისუფალნი, ასევე, მორწმუნეები, უფრო აქტუალური პრობლემებით დაკავდნენ), თითქმის შეუძლებელი გახადა სანდო მონაცემების მოპოვება. 2022 წლის 13 სექტემბერს, ეთნოპოლიტიკისა და ცნობიერების თავისუფლების სახელმწიფო სამსახურის ხელმძღვანელმა ოლენა ბოჰდანმა, UOC შეაფასა, როგორც ქვეყნის ყველაზე დიდი რელიგიური „კავშირი.“ ამ მოვლენამდე რამდენიმე დღით ადრე, ერთმა გამოჟონილმა დოკუმენტმა ცხადყო, რომ კიევის ოლქის უშიშროების სამსახურის თანახმად, UOC-დან OCU-ს იურისდიქციაში მორწმუნეების გადასვლამ, შეიძლება ეროვნულ უსაფრთხოებას საფრთხე შეუქმნას (რამდენადაც, გასავლისათვის მოსამზადებელმა სამრევლოების შეხვედრებმა, შეიძლება ღია კონფლიქტები გამოიწვიოს, რადგან ამ პროცესებს კონფესიათა შორის სიძულვილის გაღვივება შეუძლიათ). OCU-ს სინოდმა, 18 ოქტომბერს განცხადება გაავრცელა, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ UOC-დან („რომელსაც საზოგადოების მხოლოდ 4% უჭერს მხარს“) სამრევლოების გადასვლას, თავად სახელისუფლებო ორგანოები აბრკოლებენ.
თუმცა შეკითხვა თუ რომელი ეკლესიაა უფრო დიდი, ღიად რჩება. მონაცემთა დათვლის სულ ორი გზა არსებობს, სახელდობრ, სამრევლოთა და მორწმუნეთა რაოდენობის მიხედვით. სამრევლოებთან დაკავშირებით უკრაინის ხელისუფლებას ძალიან საფუძლიანი სტატისტიკა აქვს. ყველა რელიგიური კრებული (რომელსაც სამართლებრივად სურს უკრაინაში არსებობა), სწორედ ზემოთნახსენებ სახელმწიფო სამსახურში უნდა დარეგისტრირდეს და რეგულარულად მიაწოდოს ამ უკანასკნელს ინფორმაცია სამრევლოების, სასულიერო პირების, საგანმანათლებლო ინსტიტუტებისა და სხვა მსგავსი მონაცემების შესახებ. ჩვენ ხელთ მრავალწლიანი სტატისტიკა გვაქვს, რომელიც რელიგიური თემების ზრდის (ან კლების) დინამიკის დანახვის საშუალებას გვაძლევს. ამ რიცხვების განმარტებისთვის რამდენიმე ელემენტია მნიშვნელოვანი.
2022 წლის ივლისში, ბერძნული ზაფხულის ჩვეულებრივი დღე იყო, როდესაც მართლმადიდებლურმა ნათლობამ მწვავე დებატები გამოიწვია (შეიძლება ითქვას, „კულტურული ომების“ კიდევ ერთი ეპიზოდი), რომელიც ეკლესიაში ბავშვის ნათლობის წინაპირობებთან (არსებობს კი ასეთი წინაპირობები?) იყო დაკავშირებული. მართალია, ბერძნული საზოგადოება მიჩვეულია გაზეთებსა და სოციალურ მედიაში საეკლესიო საკითხების კითხვას (მაგალითად, საეკლესიო საკუთრების ან პოლიტიკურ საკითხებში ეკლესიის ჩარევასთან დაკავშირებით), მაგრამ ჩვენ მიერ განსახილველი საკითხი სრულიად განსხვავებულ შემთხვევას უკავშირდება, რადგან მისით, წინა პლანზე წამოიწია არსებითი და კრიტიკული კითხვების სერია, რომელიც, სეკულარულ ხანაში ქრისტიანულ იდენტობას უკავშირდება. არსებობენ თუ არა გარკვეული საღვთისმეტყველო ან სხვა სახის წინაპირობები, რომლებიც პიროვნების ნათლობას უშვებენ ან კრძალავენ? იღებს თუ არა ეკლესია ერთნაირსქესიანთა ქორწინებას?
2022 წლის 9 ივლისს, ამერიკის მთავარეპისკოპოსი ელპიდოფოროსი საბერძნეთის დედაქალაქს ეწვია, რათა ცნობილი მოდის დიზაინერების, პიტერ დუნდასა და ევანგელოს ბუსისის შვილები ათენისგან მოშორებულ სამრევლოში (ვულიაღმენი) მოენათლა. აღნიშნული სამრევლო გლიფადას მიტროპოლიტის იურისდიქციაშია, ხოლო თავად ეს სამიტროპოლიტო კი იმ ოთხმოც ეპარქიაში შედის, რომელიც საბერძნეთის ეკლესიის სინოდალურ სისტემას ქმნის. მალე, ამ ერთი შეხედვით ჩვეულებრივმა ნათლობამ მითიური მასშტაბები მიიღო და ადგილობრივი ეპისკოპოსისა და სხვა ტრადიციონალისტების ბრძოლის ველად გადაიქცა. აღნიშნული პირები, აწ უკვე აღსრულებულ ნათლობას განსხვავებული მიზეზების გამო ეწინააღმდეგებოდნენ. მათ თანახმად, მთავარეპისკოპოსმა ელპიდოფოროსმა სხვა იურისდიქციაში აღასრულა ღვთისმსახურება, რაც კანონიკურად გაუმართლებელი იყო, მაგრამ მათთვის არსებითი საკითხი ჰომოსექსუალობას ეხებოდა, რამდენადაც, მოინათლა ბავშვი, რომლის მშობლებიც ერთნაირსქესიანი პიროვნებები იყვნენ.
1095 წელს, პაპმა ურბან II-მ, სამხრეთ საფრანგეთში შეკრებილ მრავალრიცხოვან რაინდებს მიმართა, რომ პასუხისმგებლობა ეკისრებოდათ, რათა შური ეძიათ, მუსლიმთა მიერ, წმინდა მიწის დაპყრობის გამო (თუმცა, მას ის არ უხსენებია, რომ ამ მოვლენიდან 500 წელი იყო გასული). ურბანის ქადაგებამ პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობა გამოიწვია და სამუდამოდ შეცვალა ურთიერთობები დასავლეთ ევროპას, აღმოსავლურ ქრისტიანობასა და ისლამურ სამყაროს შორის.
ქრისტიანული საღვთისმეტყველო გადმოსახედიდან რომ შევხედოთ, ურბანმა შემოიტანა სრულიად ახალი (ზოგიერთის აზრით ერეტიკული) მიდგომა, რომელიც ქრისტიანულ ღვთისმოსაობასა და ძალადობას შორის არსებულ ურთიერთობას მიემართებოდა. ქადაგების დასასრულს ურბანმა განაცხდა: „აღასრულე ეს ლაშქრობა და მოგეტევება ცოდვები. დარწმუნებული იყავი, რომ ზეციურ სასუფეველში უხრწნელ დიდებას შეიმოსავ.“
დაახლოებით ათასი წელი, ქრისტიანები ისევე გმობდნენ ურბანის მიერ ქრისტიანული სწავლების დამახინჯებას, როგორც ჯვაროსნული ლაშქრობების შემდგომ დამდგარ შედეგებს (განსაკუთრებით, მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობის შემდგომ, რომლის გამოც ქრისტიანული ბიზანტია ძალიან დაზარალდა). აქედან გამომდინარე, პატრიარქ კირილის ბოლოდროინდელი მცდელობა, რომ თავისი ქადაგებით, პუტინის რუსეთში კიდევ უფრო დაწინაურდეს, საკმაოდ აღსანიშნავია. კირილმა, თავის ბოლოდროინდელ ქადაგებაში განაცხადა, რომ უკრაინაში დაღუპულ რუს ჯარისკაცებს ცოდვები მიეტევებათ.
