მამა იოანე ა. ილიონსი (John A Jillions)

მთავარეპისკოპოს ელპიდოფოროსის გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებული ახლანდელი ხმაური (საღვთო ლიტურგიის ეპისკოპალური ეკლესიის კუთვნილ ნიუ იორკის წმ. ბართლომეს სახელობის ისტორიულ ტაძარში ჩატარებისა და მის წინამძღვარ ეპისკოპოსს დინ ვოლფთან შეხვედრის თაობაზე) ნათლად წარმოაჩენს იმ დიდი ხნის პრობლემას, რომელიც მართლმადიდებლებსა და არამართლმადიდებლებს შორის არსებობს. ეკლესიის ისტორიის მანძილზე, ზოგიერთები მსგავს ურთიერთობებს საშიშროებად აღიქვამდნენ, ზოგიც კარგ შესაძლებლობად. მაგრამ, კარგ შემთხვევებსაც შეიძლება ჰქონდეთ საშიშროების მასშტაბები, რადგან მათ მოსდევთ გარკვეული საფრთხეები და ცვლილებები. როგორც ცნობილი კანადელი კათოლიკე ფილოსოფოსი და ცნობილი კვლევის „საერო ეპოქა“ ავტორი ჩარლზ ტეილორი შენიშნავს: „შეიძლება და უნდა გაკეთდეს კიდეც ნახტომები. სხვაგვარად, ღვთისადმი საპასუხოდ, ვერ გადაიდგება მნიშვნელოვანი ნაბიჯები. გარკვეული ისტორიული სქემები საერთოდ უნდა გაუქმდეს“ (669).

სარწმუნოების „გარეთ“ მყოფთა ხსენებული რეაქცია ისეთივე ძველია, როგორც თავად სახარება. იესო საუბრობს იმ ადამიანების მოყვანაზე, რომლებიც „ბანაკის გარეთ“ (ებრ. 13. 13) იმყოფებიან და თუმცა ეს ზოგიერთთათვის განახლებითი პროცესი იყო, რელიგიურ ლიდრებსა და ტრადიციონალისტებში მან წინააღმდეგობა გამოიწვია. ამას მოჰყვა ის, რომ იესო და მოგვიანებით მოციქულები, რელიგიური ეთოსისა და ტრადიციის საფრთხეებად იქნენ მიჩნეულნი. ყველა სახარებაში ვკითხულობთ, რომ იესო იყო მტკიცე და ერთგული იმისა, რომ გაეხსნა ახალი გზები, და თანაგრძნობით, განკურნებით, სულიერი თავშესაფრის მიძღვნით, საღვთო მადლის მიღების გაღებით წარემართა ეს ხალხი ღვთის სასუფევლისაკენ. ქრისტე ბევრჯერ ამას უხმაუროდ და დაფარულად აკეთებდა, ხოლო ზოგჯერ გაცხადებულად და რელიგიური ლიდერების, და ზოგჯერ საკუთარი ოჯახისა და მოწაფეების იგნორირებით. ვნახოთ რამდენიმე მაგალითი:

რობერტო ჯ. დე ლა ნოვალი (Roberto J. De La Noval)

„აღორძინების ხანიდან მოყოლებული, დასავლეთის რელიგიური მხატვრობა სხვა არაფერია თუ არა ერთი უზარმაზარი ტყუილი“. ეს პავლე ფლორენსკიმ დაწერა „კანკელში“ (იკონოსტასში), რომელიც XX საუკუნის უმნიშვნელოვანესი ნაშრომია, სადაც მართლმადიდებლური ხატწერაა განხილული. დასავლური რელიგიური მხატვრობის „ტყუილის“ მიზეზი მისი ნატურალიზმი იყო, რომელიც გაიგებოდა, როგორც სახეებისა და მოვლენების რაც შეიძლება მეტად რეალისტური ფორმით გამოსახვის მცდელობა. როგორც ევან ფრიმანი აღნიშნავს, დასავლური ნატურალიზმის თეოლოგიური კრიტიკა ხატების შესახებ XIX და XX საუკუნეების მართლმადიდებლური რეფლექსიის მთავარი მახასიათებელი იყო, რომელიც აღმოსავლურ იკონოგრაფიას აღამაღლებდა და იმავდროულად, აკნინებდა დასავლურ რელიგიურ ხელოვნებას.

მიუხედავად ამისა, თუკი ჩვენ ვკონცენტრირდებით მამა სერგი ბულგაკოვის თეოლოგიურ პრობლემატოლოგიაზე ხელოვნების შესახებ, გაბატონებულ ტენდენციაში ერთგვარ გამონაკლისს აღმოვაჩენთ, რადგან თავის ესსეში „ხატები და მათი თაყვანისცემა“, რომელიც მან 1930 წელს დაწერა, ენობრივად და აზრობრივად ერმანეთთან აკავშირებს ხელოვნებას და ხატის მთლიან იდეას, ისე, რომ ეყრდნობა საკუთარ მთავარ არგუმენტს – თეოლოგიური ხატის შექმნა მდგომარეობს სამყაროს ფუნდამენტურ ხატოვნებაში (სახოვნებაში); ანუ, სამყაროს იდეალურობაში, როგორც ის გამოჩნდა მყოფობის არქეტიპულ ხატებში, რომელიც არის ღმერთის გონებაში და აძლევს მყოფობას მთელ შესაქმეს. შესაბამისად, ხელოვნება, რომელიც აღწევს ამ „პირვანდელი ხატების“ გამოსახვას, შეიძლება დახასიათდეს როგორც ხატობრივი, მიუხედავად იმისა, რომ რელიგიური ხელოვნების ყოველი ნიმუში არ არის თეოლოგიური ხატი. თუმცა, ბულგაკოვის არგუმენტი დასავლურ რელიგიურ ხელოვნებასა და აღმოსავლიურ ხატწერას ერთ საერთო ჩარჩოში განათავსებს და ამ გზით შესაბამისობაში მოჰყავს მათ შორის არსებული რეალური განსხვავება.