დოქ. მამა სტელიოს მუკსურისი (Stelyios Muksuris)
გასული კვირის ერთ შუადღეს, ერთი ვიდეოს ნახვის შემდეგ მწუხარებამ მომიცვა. ,,ქრისტიანობის წმინდა ადგილების შესახებ მიძღვნილი პანელური დისკუსიის დროს,“ მე და სხვა მკვლევრებს გვაჩვენეს ერთი საკმაოდ ახალი დოკუმენტური ფილმი, რომელიც წმინდა საფლავის (აღდგომის) ტაძარს ეძღვნებოდა. ფილმში ასახული იყო ექვსი ძირითადი ქრისტიანული დენომინაციის მიერ, ამ ტაძრის საკუთრების შესახებ გამოთქმული სერიოზული პრეტენზიები.
იქიდან გამომდინარე, რომ დისკუსიისას ნაჩვენები მასალის უმეტესობა ადრე სხვა დოკუმენტურ ფილმებში მენახა, საკითხის ირგვლივ არსებული პრობლემები და გამოწვევები ჩემთვის უკვე ნაცნობი იყო. დასახელებულმა ფილმმა, კორონავირუსის მიმდინარე პანდემიის ფონზე, ჩემში ყველაფერი უფრო მეტად გაამძაფრა. ამ ყოველივეს ქვემოთ ავხსნი.
ფილმში ძირითადი ყურადღება შესამჩნევად იყო მიპყრობილი იმ დაპირისპირებულ და დაძაბულ თანაცხოვრებაზე, რაც ექვსი ძირითადი ქრისტიანული ოჯახის მიერ, აღდგომის ტაძრის საკუთრების შესახებ გამოთქმული პრეტენზიებითაა გამოწვეული (რაც მეოთხე საუკუნიდან, ტაძრის აშენებიდან დღემდე არსებობს). ეს დენომინაციები არიან: ბერძნული წესის მართლმადიდებელი ეკლესია, სომხეთის სამოციქულო ეკლესია, სირიის მართლმადიდებელი ეკლესია, კოპტური მართლმადიდებელი ეკლესია, ეთიოპიის მართლმადიდებელი ეკლესია და რომის კათოლიკე ეკლესია. ამ ექვსი ჯგუფიდან ბერძნები (აწ უკვე საუკუნეებია) იერუსალიმის წმინდა ადგილების დიდ ნაწილს აკონტროლებენ და საკუთარი გავლენის ქვეშ აქვთ მოქცეული. აღდგომის ტაძარიც ამგვარ ადგილთა ჯგუფს მიეკუთვნება.
ნება მიბოძეთ უფრო დავკონკრეტდე. ზემოთჩამოთვლილი ჯგუფები ერთმანეთთან აუცილებლობიდან გამომდინარე თანაცხოვრობენ. ე.ი. იმიტომ, რომ საკუთარ კულტურულ და საეკლესიო ნაჭუჭსა თუ კომფორტის ზონაში დარჩნენ. თუმცა, არავის შეუძლია გაიაზროს თითოეული ქრისტიანის შინაგანი მდგომარეობა. სასულიერო პირებს ნეტავ იმის გამო აქვთ ერთმანეთთან კარგი ურთიერთობები, რომ ძმობისა და ორმხრივი მხარდაჭერის სურვილი ამოძრავებთ? ბერები და მღვდლები ერთმანეთს მსახურებებში ენაცვლებიან, ხოლო მთავარ ტაძარსა და ქრისტეს საფლავზე ლიტურგიების აღსრულების განრიგი, დღიური რუტინის ნაწილად აქვთ ქცეული. როდესაც ამ ძირითად ადგილებში არ მსახურობენ, ისინი ტაძრის ტერიტორიაზე განთავსებულ საკუთარ საცხოვრებლებში იმყოფებიან. ამ ფონზე კი, ეთიოპიურ კრებულს (რომელიც ამ ადგილზე ერთ დროს ყველაზე დიდი და ძველი დენომინაცია იყო), მთავარი ტაძრის ტერიტორიაზე მყოფობა შეზღუდული აქვს.
ყველა კრებული საკუთარ ლიტურგიას დიდებულებით, ერთგულებითა და მოწიწებით აღასრულებს. თუმცა, სამწუხაროა ის ფაქტი, რომ ამ ყოველივეს ისინი საკუთარ თავში იმარხავენ და არცერთი მათგანი სხვის მსახურებებს არ ესწრება. მათი საერთო შეკრება მხოლოდ ზიარ ნაწილში, იმ ადგილთან ხდება, სადაც ჯვარცმული უფალი ესვენა. ისინი ერთად მაშინაც იკრიბებიან, როდესაც მათ შორის უთანხმოება ჩამოვარდება და ისრაელის პოზიციას შუამავლად უხმობენ ხოლმე. რა თქმა უნდა, ისინი აღდგომასაც იკრიბებიან, დიდ შაბათს, წმინდა ცეცხლის სასწაულის დღეს და ერთმანეთს ეცილებიან, თუ პირველი ვინ მიიღებს აღდგომის ცეცხლს იმ 33-33 სანთლიდან, რომელიც მაცხოვრის საფლავიდან გამოსულ ბერძნული წესის მართლმადიდებელ პატრიარქს ხელთ უპყრია.
ამ დოკუმენტური ფილმის მთავარი მთხრობელი (რომელიც თავადაც სომხური ეკლესიის მღვდელია და იერუსალიმის ამ კომპლექსში ბინადრობს), ხუთი მართლმადიდებელი ჯგუფის ეთნიკურ კავშირებს აღიარებს, სახელდობრ- ბერძნების, სომხების, სირიელების, ეთიოპიელებისა და კოპტების. ძალიან ნათლად ჩანს, რომ მათ შორის განყოფანი ეთნიკურ ხაზებს მიჰყვებიან. ჟამთა სლვასთან ერთად, თითოეული ეთნოსის ისტორია უფრო და უფრო რომანტიკულად გადმოიცემოდა. ფილმში ,,მართლმადიდებელს“ არავის უწოდებენ, აი ტერმინ ,,ქრისტიანს“ კი ყველასადმი იყენებენ, შეიძლება ითქვას ,,გულგრილადაც“ კი.
რეალურად, განა რა არის სადავო? თითოეული ეკლესიისათვის ქრისტე საერთო მნიშვნელია და მხოლოდ ეს ფაქტიც საკმარისი უნდა იყოს, რომ ზიარი სარწმუნოების მქონე ქალი და კაცი დაყოფის ნაცვლად გაერთიანდეს. ამის მიუხედავად, ისტორიის ცივილიზებული ადამიანი ჯერ კიდევ მოწიფულობას მიუღწეველი ბავშვის მსგავსად, არტახებითაა შებორკილი. მას ურჩევნია, რომ საკუთარი სიცხარითა და კაპრიზებით, სხვის მიერ შემოკრებილი და აშენებული დაშალოს და მიმოფანტოს. მეორე საკითხია ის, რომ მომლოცველთა ჯგუფები ერთმანეთს ცალკეულ იურისდიქციულ ნაწილებში ხვდებიან და ამგვარად, ქრისტიანთა შორის ახლო ურთიერთობები მყარდება. ასე ისინი შემწყნარებლობას იჩენენ და ერთმანეთთან თანაცხოვრებას სწავლობენ, თუნდაც რამდენიმე წუთითა და საათით. აქ მთელი პრობლემა სასულიერო პირებშია. სამწუხაროდ, ისინი საკუთარ მრევლს მართებულ მაგალითს არ უჩვენებენ. ერთმა ადამიანმა, რომელსაც ვესაუბრე, ეს პროცესები მიამსგავსა ერთ (ან რამდენიმე) მაფიოზურ ოჯახს შორის, გავლენების გადასანაწილებლად მიმდინარე ომს. თუმცა, ჩვენს შემთხვევაში ,,მარადიული ბოსი,“ სფეროთა ამგვარ გადანაწილებას, ომსა და ძალადობას მკაცრად კრძალავს. ყოველ შემთხვევაში, ასე იყო, როდესაც ბოლოს გადავამოწმე.
ჩვენი მსოფლიო იმ უხილავი ვირუსული მტრისაგან ყოველდღიურად განილევა და ირყევა, რომელმაც მილიონობით სიცოცხლე მოწყვიტა, ათასობით ქალი, ბავშვი და მამაკაცი დაახეიბრა (ამავდროულად, ამავე მსოფლიოში არსებობს ძალადობა, რომლითაც პოლიტიკურად და იდეოლოგიურად განსხვავებული ადამიანები ერთმანეთს ძალიან აზიანებენ). ამ დროს კი, ვხედავთ ხალხს, ქრისტიანებს, რომლებსაც მიზეზი არ აქვთ, რომ დაყოფილად რჩებოდნენ მაშინ, როდესაც შეკავშირებულნი არიან სამყაროში ცნობილი ყველაზე ძლიერი გამაერთიანებელი ძალის – თავად ღმერთის მიერ. სამწუხაროდ, იმ ხალხს, რომელიც ფიქრობს, რომ მათი შემოქმედი განკაცებული სიკეთე და მოწყალებაა, არ შეუძლია, რომ შემწყნარებლობა და ტოლერანტობა გამოავლინონ. თუკი ადამიანი ღმერთს საკუთარ ხატად და მსგავსად შექმნიდა, მაშინ იგი ძალიან შეცდებოდა, რამდენადაც ადამიანის ხატება არის დაცემული, შერყვნილი და დაზიანებული. იოლია, რომ ჩვენთვის სასურველ ქრისტეს შევუდგეთ, მაგრამ საერთოდ სხვა რამაა იმ ქრისტეს მივდიოთ, რომელიც ღმერთს სურს. ამ მთხრებლში მრავალი ვარდება და სამწუხაროდ, ისინი უარს ამბობენ, რომ საკუთარი ეგოიზმი და თავკერძობა დაუტევონ.
ნება მიბოძეთ დავამატო, რომ პავლე მოციქულის ცნობილი წინადადება (იგულისხმება გალატელთა მიმართ ეპისტოლე, 3:28), რომლის მიხედვითაც ქრისტესმიერი ერთიანობისა და რწმენის ფონზე ნაციონალური, სოციალური და გენდერული განსხვავებები უმნიშვნელოა (ან, სულ მცირე, მეორე თუ მესამე ხარისხოვანი), წმინდა ცეცხლის სასწაულსაც მიემართება. წმინდა ცეცხლი, ქრისტეს საფლავის საუკუნეობრივი სასწაული, ხალხთა შორის განყოფათა დაწვასაც გულისხმობს (განსაკუთრებით იმ ხალხისა, რომელიც საერთო რწმენის მატარებელია), რათა მთელ მსოფლიოში მცხოვრები ქრისტიანები საერთო მიზნით გაერთიანდენენ, რაც სიყვარულისა და შემწყნარებლობის სახარების ყველასადმი გაზიარებას ნიშნავს. მთელი გულით მჯერა, რომ მხოლოდ მაშინ შეგვიძლია ეთნიკურ და სოციალურ გამოხატულებებს ვცეთ პატივი, როდესაც ისინი ჭეშმარიტებას პასუხისმგებლობით, შემოქმედებითობითა და აღქმადი საშუალებით გასცემენ და არა მაშინ, როდესაც თავად ჭეშმარიტებას ცვლიან.
აღდგომის ტაძარი და მასში მიმდინარე პროცესები, აწ უკვე საუკუნეებია მიუდგომელი თანაცხოვრების სახეს ამკვიდრებენ და ამ მდგომარეობას შედეგად მსოფლიო რეალობის მიკროკოსმოსი მოაქვს. ,,კარგად ვართ, რადგან ასე უნდა ვიყოთ,“ ჩემთვის საკმარისი არაა. ვისურვებდი, რომ ხანდახან, როგორღაც, ამგვარი ფრაზაც მომესმინა – ,,კარგად ვართ, რადგან ასე გვსურს.“ საჭიროა, რომ სხვებთან ერთად უხერხულად არ ვიყოთ. ჩვენ ვერ უნდა ვეგუებოდეთ საკუთარ ნელ-თბილ დამოკიდებულებას იმ ვალდებულებებთან, რომელთაც ჩვენი ქრისტიანული რწმენა მოგვიწოდებს.
მამა სტელიოს მუკსურისი (Stelyios Muksuris), Ph.D., Th.D., პიტსბურგის ბიზანტიურ-კათოლიკური სემინარიის პროფესორია. იგია, ასევე, ლიტურგიისა და საკრამენტული თეოლოგიის მიწვეული პროფესორი, ეკუმენური თეოლოგიის სამაგისტრო პროგრამაზე (MOET), The International Hellenic University of Thessaloniki, Greece.
Public Orthodoxy ცდილობს, რომ ფორუმის შეთავაზებით თანამედროვე მართლმადიდებლურ ქრისტიანობაზე და მასთან დაკავშირებულ განსხვავებულ პერსპექტივებზე დისკუსიას დაეხმაროს. ამ ესეში გამოთქმული მოსაზრებები მხოლოდ და მხოლოდ მის ავტორს ეკუთვნის და არ გადმოსცემს რედაქტორთა ან თავად Orthodox Christian Studies Center-ის აზრზს.
