დიონისიოს სკლირისი (Dionysios Skliris)
სტატია თავდაპირველად ბერძნულ ენაზე გამოქვეყნდა ვოლოსის საღვთისმეტყველო აკადემიის ბლოგზე სახელწოდებით-πολυμερώς και πολυτρόπως. ტექსტის ბერძნული ვარიანტი იხ. ლინკზე.
ფილმი Nomadland (2020) ამერიკის, უმთავრესად კი ა.შ.შ.-ს დასავლეთი შტატების სოციუმთა სულიერ ასპექტებს წარმოგვიდგენს ახალგაზრდა ჩინელი რეჟისორის, Chloe Zhao-ს თვალთახედვით. ეს ე.წ საგზაო road movie ტიპის ფილმია ამ ცნების სიღრმისეული, შინაგანი გაგებით, როდესაც გზა (სიბერემდე ცოტა ხნით ადრე, საკმაოდ მოწყვლად საშუალო ასაკში, მაშინ როდესაც ადამიანი უსარგებლოდ გრძნობს თავს) მწუხარებასთან გამკლავების საშუალება ხდება. ფილმში მოქმედება 2011 წელს ვითარდება, 2008 წელს დაწყებული ეკონომიური კრიზისის პირველ ხანებში. მთავარი გმირი 60 წლის ქალია, ფერნი, რომელიც დროის მცირე მონაკვეთში კარგავს მეუღლესა და სამსახურს, მას შემდეგ, რაც ნევადაში მდებარე ქარხანა „Empire“ (რომელშიც იგი დასაქმებული გახლდათ), მოულოდნელად იხურება. ყოველი დანაკარგი, ამავდროულად, მტკივნეული თავისუფლებაც არის. ფერნი გადაწყვეტს, მთელი თავისი ავლა-დიდება გაყიდოს, როგორც თანამედროვე მომთაბარემ, მიკროავტობუსი იყიდოს და სამუშაოს საძებნელად გზას დაადგეს.
ფილმი Jessica Bruder-ის დოკუმენტურ კადრებზეა დაფუძნებული, რომელიც ამერიკულ ნომადურ სუბკულტურებს ეხება, დროებით სამუშაოებს რომ ეძებენ შტატიდან შტატში იმ დაუცველობისა და მოწყვლადობის პირობებში, გვიანდელ კაპიტალიზმს რომ თან სდევს, თუმცაღა, რეჟისორი ნამუშევარს საკუთარ ეგზისტენციალურ ხედვებითაც ამდიდრებს. ფილმი მრავალი ადამიანის მგრძნობიარე სიმს შეეხო, რაც ჩაკეტილობის ამ მძიმე წელს ფილმის დიდი რეიტინგიდან და მრავალი ჯილდოდანაც ჩანს (ვენეციის ოქროს ლომი, ოქროს გლობუსი საუკეთესო ფილმის ნომინაციაში და ახლახან მიღებული სამი ოსკარი საუკეთესო ფილმის, ქალის პირველხარისხოვანი როლისა [ფრენსის მაკდორმანდის შესრულებით] და რეჟისურისათვის).
ავტომოსახლეთა (The van–dwelling) კულტურა
ფერნი კრიტიკულ ასაკშია: უკვე საკმარისად დიდია საიმისოდ, რომ შემართებით წამოიწყოს რაიმე და ახალგაზრდული იმედით შეეჭიდოს მომავლის პერსპექტივებს, ხოლო პენსიაზე გასასვლელად კი ჯერაც საკმაოდ ახალგაზრდაა. საშუალო ასაკის უმუშევართა ფენას ეკუთვნის, რომელთათვისაც ახალი უნარ-ჩვევების შეძენა არცთუ იოლია, რადგან ეს ახალ კავშირებსაც მოითხოვს და, ამგვარად, უსარგებლობის მტანჯველი განცდა ეუფლებათ. რაც შეეხება თვით ფერნის, იგი გახსნილი და ღიაა და ერთმანეთთან ახამებს იმედგაცრუებებსა და დინამიკას.
„ამაზონში“ სეზონური სამუშაოს დასრულების შემდგომ, ფერნის არიზონას უდაბნოში იწვევენ, ერთგვარ თემში, რომელსაც ბობ უელსი უდგას სათავეში, ეხმარება რა, ნომადებს და თავის გატანის ძირითად გზებს ასწავლის ველური დასავლეთის ამ პოსტმოდერნულ პირობებში. საუბარია სასიკვდილოდ განწირულთა ჯგუფზე: ბოლო სტადიის სიმსივნით დაავადებულნი, რომელნიც ფერნიზე უფრო შემზადებულნი არიან დროებითი, არასტაბილური ყოფისთვის, როგორც შეიძლება ეს ველურ პირობებში, უდაბნოში მოახერხონ ამ ახალმა ანაქორეტებმა. ველურ, თვითნაბად ბუნებაში მცხოვრებნი, ზოგიერთნი სიკვდილის ნატურალისტურ ხედვას იძენენ და ჩვენი დროის ე.წ სიკვდილის ხელოვნება/Death coaching (ე.ი ცხოვრების ხელოვნების/life coaching ლოგიკური დასასრული) ემსგავსებიან, ეს ერთგვარი წრთვნაა არა მართებულ, სწორ ცხოვრებაში, არამედ „სწორად“ სიკვდილში, მეორენი კი, როგორც, მაგალითად, ბობ უელსი, უცნობ მოყვასთადმი სიყვარულით გამოთქვამენ იმას, რის თქმასაც თავიანთი ძვირფასი ადამიანებისთვის ისურვებდნენ, რომელნიც დაუკარგავთ. ნომადური სოციუმის სახეებში გარდაცვლილთა სახებას ამოიცნობენ და რწმუნდებიან, რომ ცხოვრება გზაა, რომელიც დაკარგულ ხალხს მომავალში ისევ გვახვედრებს, შესაძლოა, სხვა პიროვნებებად, შესაძლოა იმავე ადამიანებად, რომელნიც სხვა სახით აღმდგარან.
სამოცდახუთი წლის ბობ უელსი რეალური პიროვნებაა დოკუმენტური ფილმიდან, რომელიც დოკუმენტალისტიკასა და მხატვრულ პასაჟებს აერთიანებს. იგი ავტომოსახლეთა (ინგ. Vandwellers: van+dwelling) ერთგვარი ლიდერია. ავტომოსახლენი, უმეტესად, სამოცი წლის ადამიანები არიან, რომლებიც სამუშაოს გარეშე პენსიაზე გასვლამდე ცოტა ხნით ადრე დარჩნენ, ან თავზე ჭერი აღარ შერჩათ, ანდა სიბერისთვის გადანახული დანაზოგი დაკარგეს. ბობ უელსის თანახმად, რომელსაც სამოცწლიანთა „მგზნებარე პიროვნებას“ («Burning man») უწოდებენ, დანაკარგი შესაძლოა თავისუფლებადაც იქცეს, თუკი ერთგვარ ცხოვრების წესს შეიმუშავებ ველური ბუნების თავისუფლებაში. ამ იდეას ამერიკულ კულტურაში დიდი ისტორია აქვს, საკმარისია, მოხლოდ ანარქისტი Henry David Thoreau (1817-1862), ანდა ბიტნიკების მოძრაობა (ომის შემდგომ პირველ ათწლეულებში) გავიხსენოთ ჯეკ კერუაკის საკულტო რომანით „გზაზე“ (1957). საინტერესო თავისებურება აქ ისაა, რომ საქმე ეხება არა ამბოხებულებსა და ანარქისტებს, არამედ ხანშიშესულ ადამიანებს, თავიანთ ეპოქას რომ ფეხს ვეღარ უწყობენ და სრულიად სხვა ამერიკის მოგონებები და ცხოვრების წესი შემოაქვთ. ამავდროულად, ავტომოსახლენი ინტერნეტის საშუალებით (მაგ. საიტი cheaprvliving.com) სხვებს უზიარებენ თავის გატანის ბრძნულ გამოცდილებებს, თავიანთ მკაცრ საცხოვრებელ პირობებში რომ შეუძენიათ და ამიტომ, მათ უწყვეტი ინტერნეტკავშირის საჭიროებაც გააჩნიათ. ავტომოსახლეთა კულტურა აგრეთვე ითვალისწინებს მანქანების ტექნოლოგიურ მოდიფიკაციასაც (build) რომელნიც, ხშირად, მზის პანელებით არიან აღჭურვილი. ამ კულტურის კიდევ ერთი მახასიათებელია, რომ ისინი გაურბიან ეტიკეტის „უსახლკარო“ მიწებებას და ამიტომაც ცდილობენ, მათსავით არ გამოიყურებოდნენ (going stealth) და გამუდმებით გადაადგილდებიან.
მარადმოძრავი განსვენების საგზაო ფილმი (road movie)
რეჟისორი შთაგონებას ღრმა ეგზისტენციალური, აქტუალური სოციოლოგიური პრობლემიდან იღებს. Giorgio Agamben-ი როგორც იტყოდა, ფერნი «განდევნილ, გამოძევენულ დროში» იმყოფება, ასე ვთქვათ, დროის სანაგვეზე, სადღაც, „მნიშვნელოვან“ მომენტსა (ამ კონკრეტულ შემთხვევაში – ფერნის ქმრის სიკვდილი) და ისტორიის დასასრულს შორის. ეს არისტოტელესეული კონდიციის საპირისპირო რამაა, რომელიც მომენტს პოტენციიდან, შესაძლებლობიდან აქტუალიზაციამდე მონაკვეთით აითვლის, ე.ი საწყისი შესაძლებლობების წარმატებულად განხორციელება სუბიექტის მიერ, უნარი, მიზანს მიაღწიოს. ფერნისეული დრო, ვგონებ, აღმავლობის ჟამია, ანუ ახალი ჰორიზონტების გახსნისა, რაც უქმობით მიიღწევა. უქმობა (ბერძ. არღია. მთარგ.) არისტოტელესული ენერგიის ეტიმოლოგიურ ანტონიმად გამოგვადგება. ფილმი ახალგაზრდულ success story-ს დინამიკურ აღმავლობაზე როდი გვიყვება, სადაც, დიდი სოციალური მოძრაობისა და დინამიზმის პირობებში, კარიერის ნებაყოფლობითი მიტოვება თავისუფლების ზეიმად აღიქმება. არა! ეს ამბავია შესაძლებლობებისა უძლურებიდან რომ იღებს დასაბამს,სიბერისა და სიკვდილის ზღურბლზე, სოციალურ წარუმატებლობასთან შერწყმული უსუსურობისას. უძრაობისა და მოძრაობის ეს შერწყმა ღვთისმეტყველთა „გზისეულ ონტოლოგიას“ გვახსენებს (მაგ. წმინდა გრიგოლ ნოსელი და წმინდა მაქსიმე აღმსარებელი), რომელიც არისტოტელესეული ცნებიდან გამომდინარეობს: ძალა, მოძრაობა და ენერგია, ყოფის ონტოლოგიური სრულყოფის გაგებით, ხოლო ამ სწავლების გულისგული კი გარშემოუწერელი ღვთისკენ განუწყვეტელი მოძრაობის იდეაა, პირადი, პერსონალური სიყვარული კი ამ ყოველივესთან განსვენების, გარკვეული ამოსუნთქვის სახითაა შერწყმული. გრიგოლ ნოსელის „განვრცობა (έπέκτασις) და მაქსიმე აღმსარებლისეული „მარადმსწრაფველი განსვენება“ (ἀεικίνητος στάσις), ერთგვარი მცდელობაა, ბერძნული ონტოლოგია ნომადური ყოფის იუდეოქრისტიანულ ელემენტს შეესაბამოს, აგრეთვე ესქატოლოგიასაც, როგორც სიყვარულისმიერი გზის, მსვლელობის განსხვავებულ, სამომავლო ფორმას. დღესდღეობით, სიცოცხლის ამგვარ გაგებას – ცხოვრება, როგორც გზა, უმეტესად ვხვდებით ნარატიულ თეოლოგიაში, ეს არის თეოლოგიური ხედვა, რომელიც ესწრაფვის სტატიკური მეტაფიზიკურობის დაძლევას და აქცენტს აკეთებს იმაზე, თუ რამდენად შესწევს რელიგიურ სოციუმს გააზრების უნარი ამბების, ისტორიების დახმარებით. ნარატიულ თეოლოგიას დასაბამი დაედო ლუდვიგ ვიტგენშტეინის მიერ ღვთისმეტყველებაში სიტყვების თამაშის თეორიის დაშვების შემდგომ. ამ თეორიის თანახმად, ყოველ სოციუმს, მისეული ნარატივების დასარეგულირებლად, თავისი ენობრივი თამაში თავის კანონები გააჩნია.
ამერიკის შეერთებულ შტატებში ნარატიული ღვთისმეტყველების წარმომადგენლები, ძირითადად, George Lindbeck, Hans Wilhelm Frei და Stanley Hauerwas გახლავან, თუმცა, ეს მიმართულება კონკრეტულ იდეოლოგიურ ჩარჩოს სცდება და ღვთისმეტყველების ერთგვარ ანტი არსებით გზად იქცევა. საბერძნეთში ნარატიული თეოლოგიის ზოგიერთი ელემენტი შემოიტანა ნიკოს ნისიოტისმა (1924-1986), უფრო მოგვიანებით კი თეოლოგიის ამ მიმართულებით მუშაობდა მამა ევანგელოს განასი და პანტელის კალაიძიდისი და პოსტ-ვიტგენშტეინისეული ნარატიული თეოლოგიის ეს შეხვედრა მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებასთან, რომლისთვისაც ნარატივი ტრადიციული ელემენტია (წმ. წერილისეული თხრობა იქნება თუ – წმინდანთა ცხოვრებანი), თავის ნაყოფს გამოიღებს. უცილობლად, ცხოვრების, როგორც ესქატოლოგიური შეხვედრისკენ მსვლელობის გაგება, ამგვარი თეოლოგიის უმთავრესი ელემენტია, ესაა ღვთისმეტყველებისა, რომელიც ჩაკეტილი მეტაფიზიკური ჩარჩოებისგან თავისუფალია.
ნარატიული თეოლოგია შესაძლებელია იყოს არა მხოლოდ ტრადიციულ საეკლესიო ტექსტთა (ბიბლიურ, ან წმინდა მამებისეულ) განმარტება, არამედ ყოველი ტექსტისა, რომელიც სოციალურ საკითხებს შეეხება. Chloé Zhao-ს ეს ფილმი ბიბლიური ნომადური ცხოვრების წესის გადააზრების საშუალებას გვაძლევს, ასევე, „მომავლისკენ სწრაფვაზე“ ჩაგვაფიქრებს. თანამედროვე ავტომოსახლეთა (ე.წ van-dwellers) ერთმანეთთან გამოთხოვება საბოლოო და გადაწყვეტილი არასდროსაა, ისინი ერთიმეორეს ჰპირდებიან, რომ ერთმანეთს კვლავ გზად გადაეყრებიან, ამ ცხოვრების და, ეგებ, იმ ცხოვრების გზაზე.
Chloé Zhao-ს თეოლოგიაში ე.წ „საგზაო ფილმი“ (road movie) მსვლელობაში, გზაზე გატარებული ყოფის მეტაფორა ხდება, სადაც ნაღველი მოყვასის, გვერდით მყოფი ადამიანის სიყვარულისკენ მიგვიძღვის, რომელსაც საღმრთო განგება გიგზავნის და ეს უქმობა-უძრაობის საბატიზმი საკუთარ თავში განუწყვეტელი მოძრაობის მატარებელია.
დიონისიოს სკლირისი (Dionysios Skliris) [PhD, Université Paris IV-Sorbonne] ათენის სახელმწიფო უნივერსიტეტის თეოლოგიის ფაკულტეტის ლექტორია.
Public Orthodoxy ცდილობს, რომ ფორუმის შეთავაზებით თანამედროვე მართლმადიდებლურ ქრისტიანობაზე და მასთან დაკავშირებულ განსხვავებულ პერსპექტივებზე დისკუსიას დაეხმაროს. ამ ესეში გამოთქმული მოსაზრებები მხოლოდ და მხოლოდ მის ავტორს ეკუთვნის და არ გადმოსცემს რედაქტორთა ან თავად Orthodox Christian Studies Center-ის აზრზს.
