მამა დიტმარ შონი (Dietmar Schon)
სტატიის წყარო- Berufen zur Verwandlung der Welt. Die Orthodoxe Kirche in sozialer und ethischer Verantwortung, Schriften des Ostkircheninstituts der Diözese Regensburg Bd. 6 (Regensburg: Pustet, 2021).
ტექსტის „მსოფლიოს სიცოცხლისათვის“ პროლოგში, მთავარეპისკოპოსი ელპიდოფოროსი მოუწოდებს ყოველ მართლმადიდებელ მორწმუნეს, სხვა აღმსარებლობების ქრისტიანებსა და, ასევე, კეთილი ნების მქონე ყოველ ადამიანს, წაიკითხონ ტექსტი და ისაუბრონ მის შესახებ. ამ მოხმობაზე პასუხად, წინამდებარე სტატიის ავტორმა, რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის წევრმა, დეტალურად გაანალიზა და შეაფასა ტექსტი, რომელიც დაიწერა მართლმადიდებლური ქრისტიანული ტრადიციის სულისკვეთებით.
მართლმადიდებელი ეკლესიის სოციალური ეთიკის ტექსტის მიზანია გააგრძელოს დიალოგი თანამედროვე სამყაროსთან, რომელიც 2016 წელს, კუნძულ კრეტაზე ჩატარებულ მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა და დიდი კრებაზე დაიწყო. ახალი შეკითხვებისა და გამოწვევების გათვალისწინებით, საჭირო გახდა უფრო მეტი ძალისხმევა, რათა იმპულსი მისცემოდა ეკლესიასა და მის მორწმუნეებს. კრების ტექსტების შედარებამ გვიჩვენა, რომ დოკუმენტი „მსოფლიოს სიცოცხლისათვის“ მეტად მნიშვნელოვანი შენაძენია. სოციალურ-ეთიკური შინაარსის ტექსტები ადრე რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ გამოქვეყნდა, რომლებსაც მიზნად ჰქონდათ, რომ პასუხი გაცათ ახალ გამოწვევებისა და მოცემულობებისთვის. ჩვენი ტექსტის მოტივაციისა და სოციალურ-ეთიკური შინაარსის გაგება შესაძლებელია მსოფლიო პატრიარქ ბართლომეოსის მრავალმხრივი წვლილისა და პუბლიკაციების და, ასევე, სხვა თეოლოგების ნაშრომების შესწავლით. მართლმადიდებლურ თეოლოგიაში სხვადასხვა მოსაზრებებისა და განცხადებების სრული გაშუქება საკითხების ფართო სპექტრით (რომელსაც გვთავაზობს ხსენებული დოკუმენტი), შეუძლებელია და არც არის ამ კვლევის მთავარი მიზანი. იერარქებისა და თეოლოგების განსაზღვრული ტექსტობრივი წვლილი მიზნად ისახავდა ხსენებული ტექსტის მართლმადიდებლური თვალთახედვით გაგებას. ამგვარად, ნათელია, რომ ტექსტი „მსოფლიოს სიცოცხლისათვის“ კონკრეტულ ასპექტებში დაეფუძნა თანამედროვე მართლმადიდებლურ თეოლოგიას, რომელიც ათწლეულებია ვითარდება.
მიუხედავად იმისა, რომ ტექსტი ,,გლობალიზაციისადმი“ მიძღვნილ ცალკეულ ნაწილს არ შეიცავს, ძირითადი ორიენტაცია, რომელიც მისგან მთლიანობაში გამოსჭვივის, აშკარად ეკუმენურია. ფართო ჰორიზონტები, რომლებიც აღემატებიან ნაციონალურ ჩარჩოებს, მართლმადიდებლობის მსოფლიო გავრცელებაზე კონცენტრირების საშუალებას იძლევა. ამგვარად, იმ ქვეყნებთან ერთად, რომლებშიც უმრავლესობას მართლმადიდებლები წარმოადგენენ, დიდი ყურადღება ექცევა დიასპორას და მის თანხმლებ გამოცდილებებსა და გამოწვევებს. თვალთახედვის კონკრეტული ერებით შემოსაზღვრის მაგივრად, გლობალური გადმოსახედის ქონას, შედეგად იმ საკითების ახლიდან შეფასება მოაქვთ, რომლებიც შეიცავენ, მაგალითად, სოციუმსა და სახელმწიფოში ეკლესიის როლის გაუმჯობესებას (ტექსტის II ნაწილი), რაც თანამედროვე მართლმადიდებლობისათვის ბიზანტიის ისტორიული რეალობის რელატივიზაციისაგან მომდინარეობს. „ბიზანტინიზმის“, როგორც ეკუმენური დიალოგის ნიმუშის (მოდელის) უარყოფა, კიდევ უფრო მეტ იმპულსს მოგვცემს. იგივე მოქმედებს მართლმადიდებლობის სხვა რელიგიებსა და კულტურებთან შეხვედრისას. შესაძლოა პირველად ხდება, რომ მართლმადიდებელი ეკლესიის ოფიციალურ ტექსტში (VI ნაწილი) ,,ინკულტურაციის“ საკითხთან დაკავშირებული მჯელობა მიმდინარეობს. მკითხველისათვის ცხადად გასაგებია, რომ მართლმადიდებლობას სურს თქვას სიტყვა, რომელიც ადამიანების ყოველდღიურ ცხოვრებას მიემართება. ეს ძირითადად საერთაშორისო გამოწვევბს ეხება. ამ მხრივ, მსოფლიო საპატრიარქო, მისი ათწლეულოვანი საერთაშორისო ორიენტაციითა და გამოცდილებით, მეწინავე როლს ასრულებს, რასაც სერიოზული რეზონანსი აქვს მთელ მართლმადიდებლობაზე.
ეთიკური საკითხების საზღვრების გახსნა ტექნოლოგიური პროგრესის ეპოქაში, პიროვნებათაშორისი ურთიერთობების ცვლილებითა და ბუნებრივი გარემოს დაცვის დაჩქარებით უფრო რეალური ხდება. ტექსტის ინიციატორებმა და შემდგენლებმა გადაჭრეს როგორც ეს, ისე სხვა გამოწვევები და ისინი მართლმადიდებლური კუთხით შეაფასეს. ამ მხრივ, მთელ მართლმადიდებლობას მნიშვნელოვანი გზავნილი მიემართება, რომლის მიზანიცაა, რომ გაფართოვდეს ჰორიზონტი გლობალურ კონტექსტში და ეთნოცენტრისტული გაგება დაიძლიოს. ეს მართლმადიდებლობას გლობალურ სივრცეში გახსნის საშუალებას მისცემს.
ჯერ კიდევ, მსოფლიო პატრიარქის 2017 წლის დეკემბრის ენციკლიკა „დროთა ნიშანი“ მიემართებოდა მომავალ დოკუმენტს. ეს ნიშნები შეიცავენ იმ ფაქტს, რომ მორწმუნეები უკვე პლურალისტურ საზოგადოებაში ცხოვრობენ, რასაც ახასიათებს: მოსაზრებების, მიმდინარეობების, ხედვის ფორმებისა და განმარტების პლურალიზმი; ქრისტიანული აღმსარებლობების, რელიგიების, მსოფმხედველობების, ასევე, საზოგადოებებისა (ორგანიზაციების), და მათ შორის ეკლესიების პლურალიზმი. დროთა ამ ნიშანს III ნაწილის § 15-ში ვხვდებით, სადაც, დემოკრატიის ჩარჩოებში, ზიარი სიკეთის ჩამოყალიბებისთვის მორწმუნეების წახალისებაზეა ხაზი გასმული. ამ მხრივ, მართლმადიდებელი ეკლესია განმარტებითი ძალაუფლების ნებისმიერ ექსკლუზიურობას არიდებს თავს, რაც ადრე, ერთიანი ეკლესიის არსებობისას, შეიძლება ეფექტურიც კი იყო (შდრ. ,,ქრისტიანთა შორის გარკვეული საშიში ცდუნება არსებობს, რომ რაღაც დიდი ხნის წინ განვლილ ოქროს ხანის სუსტ და ფანტასტიკურ ნოსტალგიას დანებდნენ და ეს ყოველივე მართლმადიდებლური სახელმწიფოებრიობის ერთადერთ იდეალად წარმოისახონ.“ II ნაწილი, § 10). შესაბამისად, ეკლესიისთვის მნიშვნელობა აქვს, არა ერთ, რომელიმე ისტორიულ პერიოდს, არამედ, ზრუნვას მორწმუნეებზე, მათ კითხვებსა და პრობლემებზე.
მართლაც, ტექსტი, როგორც ჩანს, კონცენტრირებულია მორწმუნეებზე. თემების რაოდენობა ძირითადი საკითხებით შემოიფარგლა, რათა გაეადვილებინა მორწმუნეებისათვის მისი წაკითხვა. ტექსტის ენა ეხმარება მორწმუნეებს განმარტებასა და დარწმუნებაში. მხოლოდ ზოგიერთ ადგილას, მაგალითად, III ნაწილში, რომელიც (ბავშვთა დაცვას მიემართება) ენა ოფიციალური და საგანგებოა. თუმცა, იმის თქმაც შესაძლებელია, რომ სამოძღვრო მზრუნველობა არ არის მხოლოდ ფორმის საკითხი, არამედ, თავად ტექსტის ბირთვი. ისიც უნდა ითქვას, რომ ზოგიერთი საკითხის განხილვასთან დაკავშირებით, კონკრეტული გადაწყვეტილების მითითება არ მომხდარა, არამედ ეთიკურად სწორი არჩევანის გაკეთება მიენდოთ საკითხით პირდაპირ დაინტერესებულებს, ე.ი. მორწმუნეებს.
ტექსტი არის თეოლოგიური, კომპაქტური და დაურღვეველი. შესავალში, ფრაზას- „სიყვარულის ზიარება“ განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. საუბარია ერთ სახასიათო ფორმულირებაზე, რომელიც უკავშირდება პერგამოსის მიტროპოლიტის- იოანე ზიზულასის კონცეფციას. ამ გაგებით, გამოყენებულ იქნა თანამედროვე მართლმადიდებლური თეოლოგიის მნიშვნელოვანი გაგება, რომელიც ეფუძნება ღმერთის სიყვარულს შესაქმისადმი და, ასევე, ადამიანის სიყვარულისმიერ პასუხს ღმერთის სიყვარულისადმი. თეოლოგიური შესავლის მეორე მნიშვნელოვანი მახასიათებელი არის მორწმუნეთა სოციალურ-ეთიკური პასუხისმგებლობა, რომელიც მომდინარეობს ბიბლიური მცნებიდან, რომელიც ღვთისა და მოყვასისადმი სიყვარულს ეხება. ამ გზით, არგუმენტაცია გამდიდრებულია სახარების უმნიშვნელოვანესი მცნებით, რომელიც შევსებულია „ღმერთის ბუნებითი ცოდნის“ ასპექტით. ეს გაგება, რომელიც წმინდა წერილს ეფუძნება, სოციალურ-ეთიკური მოქმედების ვალდებულებაზე უსვამს ხაზს. ამ მხრივ, ის გვთავაზობს ჰორიზონტალურ გაგებას, რომელიც ტექსტის მხოლოდ მართლმადიდებელ ადრესატებს როდი მიემართება, არამედ, სხვა აღმსარებლობის ქრისტიანებსა და არაქრისტიანებსაც.
თუმცა, თეოლოგიური ანალიზი მხოლოდ შესავლით არ შემოიფარგლება. თეოლოგიური არგუმენტაციებით სავსეა მთელი ტექსტი და ის ეპოქის ფენომენებსა და თანამედროვე სამყაროს უკავშირდება. განსაკუთრებული წონა აქვს წმინდა წერილს, რომელიც გამდიდრებულია პატერიკული თეოლოგიითა და ლიტურგიკული ამონარიდებით. მიუხედავად ამისა, ტექსტი არ ეფუძნება ამ თეოლოგიური წყაროების განმარტებას, პირიქით. მართალია ტექსტში შეიმჩნევა მრავალგვარი თეოლოგიური ასპექტები ან კონკრეტული ტერმინები, მაგრამ ისინი არ ემუქრებიან ტექსტის ერთიანობასა და მთლიანობას. სართოდ, თეოლოგიური განმარტებები ნათლად წარმოაჩენენ ტექსტის აზრის დიდებულ ერთობას. თუმცა, ტექსტის შინაგანი სიმკაცრის გვერდითი ეფექტი არის ის, რომ კონკრეტული საკითხები, რომელნიც გარკვეულ კომპრომისს საჭიროებდნენ, ან თემები, რომელთა მიმართებაშიც არ არსებობს რაღაც „გაბატონებული აზრი,“ ცალკეულ არგუმენტაციულ ხარვეზებთან ერთად, შესამჩნევად გვერდზე არიან გაწეულნი.
ამ ტექსტში არსებული განსაზღვრული შეფასებები, თავად მართლმადიდებლობის შიგნითაც გარკვეული მსჯელობებისკენ მეწინამძღვრენი არიან. ამ მსჯელობებმა შესაძლოა ნაყოფი მოუტანოს ერთობლივ მართლმადიდებლურ დამოწმებას სამყაროში, თუკი ავტოკეფალური ეკლესიების მონოლოგი დაიძლევა. ამავე დროს, უნდა ითქვას, რომ მართლმადიდებელ ეკლესიას, ამ ტექსტის მიხედვით, მსოფლიოში მიმდინარე სოციალურ საუბრებში, არსებითი აქტორის ადგილი უკავია, რადგან ხანგრძლივი პერსპექტივების შემოთავაზება შეუძლია. ბოლო, მაგრამ არანაკლებ მნიშვნელოვანია ის, რომ ტექსტი, ქრისტიანული ეკლესიების დიალოგისთვის ახალ სივრცეს ხსნის, რამაც სოციალურ ეთიკასთან დაკავშირებულ საკითხებთან თანამშრომლობასთან შეიძლება მიგვიყვანოს, ამგვარად კი იგი ეკლესიებს შორის სიღრმისეულ გაგებასა და დაახლოებასაც დაეხმარება. ეს მართლაც რომ კარგად მიემართება ჩვენი ეპოქის გამოწვევებს.
თელოგიის დოქტორი დიტმარ შონი (Dietmar Schon) არის რეგენზბურგის საეპისკოპოსოში არსებული აღმოსავლური ეკლესიების ინსტიტუტის დირექტორი და რეგენზბურგის უნივერსიტეტის რომაულ-კათოლიკური განყოფილების ლექტორი.
Public Orthodoxy ცდილობს, რომ ფორუმის შეთავაზებით თანამედროვე მართლმადიდებლურ ქრისტიანობაზე და მასთან დაკავშირებულ განსხვავებულ პერსპექტივებზე დისკუსიას დაეხმაროს. ამ ესეში გამოთქმული მოსაზრებები მხოლოდ და მხოლოდ მის ავტორს ეკუთვნის და არ გადმოსცემს რედაქტორთა ან თავად Orthodox Christian Studies Center-ის აზრზს.